Ik weet niet hoe het u vergaat, maar deskundigheid kan ook doodslaan. Zeker als er steeds meer deskundigen op allerlei kanalen bijkomen en die zogenaamde deskundigen op een mediagenieke manier behalve hun eigen straatje schoonvegen ook nog opzichtige pogingen doen hogerop te komen in de hiërarchie der deskundigen. De hedendaagse deskundige lepelt zijn of haar eigen deskundigheid dermate slim uit dat er altijd, op elk moment van de dag dus, dilemma’s, oneliners en voorspellingen uitrollen waar de niet-deskundige kijkers, lezers, of luisteraars – en niet te vergeten: de programmamakers zèlf! – van onder de indruk moeten raken. Neem een doorgesnoven ratelaar als Marianne Zwagerman: het brabbelt op elk gewenst podium in een schier niet te stoppen woordenstroom in microfoons.
Ik zou niet durven beweren dat al haar theorieën en vergezichten over digitale media onzin zijn – verre van -, maar als je zó weinig rem zet op je eigen haast telkens weer nieuwe trends, ontwikkelingen, platforms en businessmodellen te signaleren en becommentariëren, is het eindresultaat, althans bij mij, dat de eigen deskundigheid geen middel meer lijkt te zijn, maar doel in zichzelf: om hogerop te komen, meer te verdienen, grotere invloed te vergaren, je eigen ego bij nog meer stervelingen over het voetlicht krijgen. Ofwel: kennis en inzicht zijn allang geen ‘producten’ meer van belezenheid en reflectie, maar van hyperactiviteit, ambitie en exhibitionisme. Wie in dit laatste statement een oorzaak wenst te zien van het ontstaan van de kredietcrisis, zal ik met een toegeeflijk knikje ruim baan geven.
Voor alle duidelijkheid: zelf ben ik zo ondeskundig als de pest. Er was een tijd dat ik me daarvoor schaamde, maar die periode ligt intussen achter mij. Ik dien geen moties van wantrouwen meer tegen mezelf in omdat ik minder weet van iPad-onderwijs dan Maurice de Hond, minder van de eurocrisis dan Rijkman Groenink, minder van kijkcijfers dan Henk Hagoort, minder van positiviteitsdenken dan Emile Ratelband, minder van groepsseks dan Dominique Strauss-Kahn en minder van zelfmarketing dan Ben Tiggelaar. Eerlijk gezegd, heb ik het helemaal gehad met deskundigheid. Eén van de grootste verademingen van de laatste tijd vind ik de nieuwe Paus, een figuur die geen aanspraak lijkt te maken op weer een specifieke deskundigheid, maar zich tot iedereen in de wereld richt, deskundig of niet. Hij meent onder andere dat we terug moeten naar ‘kleine gemeenschappen’, dat de markt de ‘wreedheid’ in mensen stimuleert en dat bureaucraten en regeringsleiders aan het hoofd staan van machinerieën, die elke menselijke trek verloren hebben. Nog opvallender dan de uitspraken zelf, is het feit dat Paus Franciscus – met dit als ‘links’ te kwalificeren geluid – helemaal geen poot aan de grond krijgt bij de kaste van progressieve politici, die het in hun jeugd vast hartstochtelijk eens zouden zijn geweest met zijn visie, maar nu opgesloten zitten in hun carrières en zich in hun belangrijke functies de godganse dag laten adviseren door, jawel, deskundigen.
Ik hoor het reactiepanel al exploderen: wil jij ons terugbombarderen naar de middeleeuwen, Van Willigenburg? Moeten wij gaan vertrouwen op ondemocratische kerkleiders nu de mens, meer in het bijzonder de medische wetenschap, op het punt staat het eigen DNA te kraken en nieuwe horizonten te ontsluiten? Iets waar de kerkelijke instituten door de eeuwen heen alleen maar bij dwars hebben gelegen! Ik zeg, dames en heren, jongens en meisjes: het gaat mij slechts om de balans. Ook ik luister graag naar een onomstreden natuurkundige als Robert Dijkgraaf, naar een altijd originele defensiespecialist als Christ Klep en naar een invoelende arabist als Petra Stienen, maar de bergen pseudodeskundigen die er achteraan hobbelen, zijn met hun flinterdunne meninkjes en overweginkjes langzamerhand het zicht gaan benemen op essentiële menselijke waarden. Hun deskundigheid heeft een geheel eigen einddoel: het bedienen van media, het vullen van uitzendschema’s alsmede de eigen portemonnee. Gelukkig gaan de uitspraken van de Paus over de toestand in de wereld alle deskundigheid en schijndeskundigheid voorbij. Zijn visie op de noodzaak van eenvoud en nederigheid als ‘tegenkracht’ in de moderne jachtigheidcultuur is mijns inziens – gewoon, ouderwets – Waar. Waar met een hoofdletter ‘W’.
Hetgeen exact verklaart waarom zijn ‘boodschap’ het matig doet in de media: de Waarheid verveelt snel en verkoopt, vooral daardoor, traditioneel slecht.
Hans van Willigenburg (1963) is medeoprichter van @Stadslog010, waar zelfs ’s lands grootste metropool, Rotterdam, tot menselijke maat wordt teruggebracht
