Ik stond paf. Minuten, nee tientallen minuten, heb ik hoofdschuddend voor de televisie gezeten. Als door de bliksem getroffen staarde ik verdwaasd naar het beeld, mijn hoofd ritmisch bewegend van links naar rechts en weer terug. Het was tijdens Pauw en Witteman. Nu wind ik mij tijdens Pauw en Witteman wel vaker op, maar niet zoals nu. Gewoonlijk wil ik dingen gooien naar de televisie, nu was ik verlamd. Alleen maar schudden met mijn hoofd. Bij Pauw en Witteman zat Michiel Mulder, gemeenteraadslid voor de PvdA in Amsterdam. Hij presenteerde daar zijn plan om stadshypotheken te gaan verstrekken. Ik stond paf.
De Amsterdamse woningmarkt heeft een probleem, aldus Mulder. Er wordt te weinig verkocht en wanneer er iets verkocht wordt verstrekken banken te vaak geen hypotheek. Daar had Mulder wel een oplossing voor. Amsterdam heeft, net als de meeste Nederlandse gemeenten en provincies, een grote zak geld staan die zij hebben verdiend aan de privatisering van energiebedrijven. In het geval van Amsterdam zo’n 150 miljoen euro opgebracht door de verkoop van aandelen Nuon. De oogjes van Mulder fonkelden: als we dat geld nu eens gaan inzetten voor het vlottrekken van de Amsterdamse huizenmarkt.
Mulder presenteerde drie opties. Allereerst zou Amsterdam het bedrag kunnen inzetten voor startersregelingen. Een bekend verschijnsel. Ik fronste mijn wenkbrauwen, maar dit kon ik nog hebben. De pafheid groeide toen ik idee twee hoorde. Mulder zag ook een mogelijkheid om het geld in te zetten om het gat te dichten tussen wat banken bereid waren te financieren en de verkoopprijs van een huis in Amsterdam. Een aanvullende hypotheek van de gemeente. De pafheid was compleet toen ik het derde idee van de Amsterdamse PvdA hoorde: de gemeente moest via een stadshypotheekbank geld gaan lenen en extra kapitaal aantrekken om volledige hypotheken te gaan verstrekken. Pafheid all over the place.
Waarom stond ik toch zo paf, vraagt u zich wellicht af. Niet om de nogal megalomane opvatting van de rol van de politiek die Mulder had (“We kunnen de mensen niet langer laten bungelen”), maar vooral doordat de namen Fannie en Freddie op mijn netvlies verschenen.
Fannie Mae en Freddie Mac zijn in een ver verleden door de Amerikaanse overheid in het leven geroepen om meer hypotheken te kunnen verstrekken. De doelstelling was eenvoudig: met overheidskapitaal meer kapitaal ophalen om meer hypotheken te kunnen verstrekken voor minder geld. Iedereen moest een huis kunnen kopen, ook lagere en middeninkomens. Dat liep ietwat verkeerd af: verwacht wordt dat het debacle de Amerikaanse belastingbetaler tussen de 224 en 360 miljard dollar gaat kosten.
Michiel Mulder (PvdA)
Met dit in het achterhoofd zou je toch onmogelijk op dit onzalige plan kunnen komen. Mulder wel. Het waarom werd duidelijk in het gesprek bij Pauw en Witteman: de gemeente Amsterdam begint de pijn te voelen van de stagnerende woningmarkt. Grondprijzen staan onder druk (hallo erfpacht en grondbedrijf!) en de waarde van woningen daalt (hallo OZB!). De idealistische plannen, gefaalde projecten en wild meanderende subsidiestroompjes van de stadsdelen moeten tenslotte gefinancierd.
Hoe los je dat op? Meer lucht in de zeepbel pompen. We kunnen de mensen tenslotte niet langer laten bungelen.
Dat is ook de belangrijkste reden van mijn paf staan: de gemeente Amsterdam is, als dit plan bewaarheid wordt, de alpha en omega van zijn eigen vastgoedbubbel. Zij ontvangt meer belasting zolang de woningprijzen maar blijven stijgen, doet goede zaken door oplopende grondprijzen via haar eigen grondbedrijf, ontvangt geld via haar eigen hypotheekbank op diezelfde woningen, loopt een groot risico met haar vermogen dat geïnvesteerd wordt in die hypotheken en is uiteindelijk, als het allemaal misloopt, ook verantwoordelijk voor de gemeentelijke bijstand aan haar inwoners mocht de zeepbel niet opgewassen blijken tegen een teveel aan lucht. U voelt een too big to fail? Dat ziet u goed. En wie betaalt dat uiteindelijk?
Nog steeds schud ik het hoofd, dagen nadien. Ik sta paf en het gaat maar niet over.
Ps. Beste Partij van de Arbeid, wilt u iets doen aan de woningmarkt in Amsterdam? Gratis tip: minder sociale woningbouw (nu 61 procent!) en doe eens wat aan die feodale erfpacht die veel banken weigeren te financieren.
