Marcelo Bielsa wordt door voetbalhipsters aanbeden als een god. Een rondje Google levert het ene na het andere superlatief op over de 58-jarige Argentijnse coach. “Hij is excentriek en briljant”, “een innovator”, “Bielsa’s trofee is zijn gekte”. En daar begint het pas. Chileense fans vroegen het Vaticaan of hij heilig verklaard kon worden en zagen hem als sekssymbool, Fernando Llorente zei ooit dat Bielsa de manier waarop je naar voetbal kijkt totaal verandert en Pep Guardiola vindt hem de beste coach ter wereld. Bielsa is de grote wijze Gandalf van de voetbalwereld, de man die alle wijsheid in pacht heeft en opgesloten in een kamertje met voetbal-dvd’s schaaft en schaaft en schaaft aan zijn voetbalfilosofie. Over heel de wereld heeft hij discipelen. Marcelo Bielsa, misschien niet de succesvolste coach die er is, maar wel de invloedrijkste van allemaal.
“Als voetballers vervangen zouden worden door robots, zou ik altijd winnen”, heeft Marcelo Bielsa ooit gezegd. Het is een quote die zowel de grootsheid als de tekortkomingen van de tiki taka-goeroe exact omschrijft. Het betekent dat hij tactisch oppermachtig is. Uren en uren aaneen zit hij dvd’s te kijken van wedstrijden – hij nam 1800 videobanden met wedstrijdbeelden mee naar het WK van 2002 – zijn extreem aanvallende tactiek transformeert middelmatige teams tot levensgevaarlijke aanvalsmachines.
Maar in het voetbal gaat het niet alleen om tactiek, het is ook belangrijk om een ‘people’s manager’ te zijn, om maar even een populaire term te gebruiken. En dat is Bielsa dan weer totaal niet. Hij eist het absolute uiterste van zijn spelers, als zijn sterspeler geblesseerd is verwacht hij van diens vervanger een net zo goede prestatie, en hij houdt ten koste van alles vast aan zijn principes. Het leidde tot clashes met bijvoorbeeld Llorente, clubbestuurders en zelfs bouwvakkers.
Hierdoor is Bielsa’s cv niet erg indrukwekkend. Newell’s Old Boys, Atlas, América, Vélez Sarsfield, Espanyol, het nationale team van Argentinië, dat van Chili en Athletic de Bilbao prijken erop. Hij is echter bij al deze teams een legende. Bij Argentinië lukte het niet echt, maar bij Chili en Bilbao heeft hij recentelijk een cultuuromslag teweeggebracht. Hij gaf de Chilenen een voetbalidentiteit en hij brak met Bilbao’s Engelse voetbalstijl, met succes. Toch zal hij, met zijn gebruiksaanwijzing, nooit aan de slag kunnen bij een echte topclub. Hij wees ooit Internazionale af, omdat ze hem daar toch niet zouden begrijpen. El Loco noemen ze hem ook wel, en El Loco vindt zijn eigen ideeën nog te vooruitstrevend: “Een man met nieuwe ideeën is gek totdat hij slaagt”, zei hij er ooit over.
Toch zijn er velen die zijn ideeën helemaal zo gek nog niet vinden. Pep Guardiola ging in 2006 op pelgrimstocht naar Argentinië. Hij ging op bezoek bij Bielsa. Elf uur lang spraken ze aan één stuk door over voetbal. Het genie, de goeroe, in gesprek met de visionair die van plan was de voetbalwereld voorgoed te veranderen. Guardiola’s tiki taka is gebaseerd op Marcelo Bielsa’s extreem aanvallende spelfilosofie, uitgaand van balbezit, aanvalsdrang en creativiteit. Daar, in dat Argentijnse huis, werd Guardiola’s visie van een extra boost voorzien door de wijze woorden van de Argentijnse loco.
De tactiek van Bielsa ga ik hier niet behandelen, dat is inmiddels al duizenden keren gedaan. Een goed voorbeeld van zo’n artikel is deze op Zonal Marking. Aan de hand van Bielsa’s Chili wordt de tactiek duidelijk en helder uitgelegd, met als mooiste voorbeeld een filmpje van dit tot de verbeelding sprekende doelpunt van Matías Fernández:
Ja, je ziet het goed. Dat zijn vijf man van Chili tegenover één van Peru plus een overweldigde keeper. Het is kenmerkend voor Bielsa’s speelstijl, met een 3-3-1-3 formatie die de meeste mensen zelfs bij FIFA 14 nog niet zouden durven hanteren. Bielsa wil de tegenstander totaal overrompelen.
Guardiola verliet Bielsa’s huis met goede moed, hij wist nu zeker hoe hij de voetbalwereld zou moeten veroveren. Hij gebruikte de 3-3-1-3 formatie dan niet, maar wel het balbezit, het passen, het aanvallen. En net als Bielsa werd hij een obsessieve voetbalprofessor, non-stop bezig met het perfectioneren van zijn tactiek. Het combineren van Bielsa’s wijsheid met die van onze eigen Johan Cruijff, Guardiola’s andere grote mentor, leidde tot een speelstijl die prijs na prijs opleverde en ook het Spaanse nationale elftal een volle prijzenkast opleverde. Momenteel is de Catalaan Duitsland en Europa aan het ‘conquistadoren’ vanuit München.
Guardiola is de bekendste en succesvolste adept van Bielsa, maar lang niet de enige. De nieuwe coach van Barça, Tata Martino, noemt zichzelf ook een Bielsista. Net als Bielsa (en Lionel Messi) begon Martino als voetballer bij Newell’s Old Boys, hij was de aanvoerder in een team gecoacht door… Marcelo Bielsa. Martino is, nog meer dan Guardiola, een trouwe volgeling van Bielsa, al sinds hij zelf speler was in diens systeem. “In a family tree of football managers, Martino could be the son of Marcelo Bielsa, the nephew of feuding brothers Johan Cruyff and Louis Van Gaal and the long-lost cousin to Pep Guardiola and Tito Vilanova”, schrijft Dan Colasimone voor Bleacher Report. Martino, als relatieve nobody binnengehaald, doet het inmiddels fantastisch bij Barça, zijn team doet weer denken aan dat van Guardiola in diens beste dagen.
Net als Martino is ook Mauricio Pochetino momenteel een succesverhaal in voetbalcoachesland. De Argentijn werd deze zomer aangesteld als de nieuwe manager van FC Southampton in Engeland, en niemand snapte er ene fuck van. Nu, enkele maanden later, staat de club vijfde met slechts zes punten achterstand op koploper Arsenal. En ze spelen mooier voetbal dan ooit te voren, on-Engels, vloeiend, aanvallend, creatief. Waarom? Omdat Pochettino ook een Bielsista is. Omdat ook Pochettino bij Newell’s Old Boys speelde onder Bielsa. En dus heeft Southamptons speelstijl veel weg van die van Bielsa’s teams, en dus is er na Guardiola en Martino weer een volgeling van de voetbalgoeroe succesvol in Europa.
Er is meer. Ook Diego Simeone, die momenteel Spanje versteld doet staan als coach van Atlético Madrid, is geïnspireerd door Bielsa. Hij speelde vier jaar in het Argentinië van El Loco en heeft Bielsa meerdere keren geprezen. Zijn Atlético heeft niet veel weg van de speelstijl van Bielsa, maar de onverschrokkenheid en ballen waarmee het team speelt valt wel terug te voeren op Bielsa’s erfgoed.
En dan is er nog Jorge Sampaoli, misschien wel Bielsa’s trouwste volgeling. Hij is namelijk ook een beetje loco, zo klom hij voor een wedstrijd ooit in een boom om zijn team instructies te kunnen geven terwijl hij geschorst was en het stadion niet in mocht. Sommigen noemden zijn Universidad de Chile in de kalenderjaren 2011 en 2012, mits in vorm, één van de beste teams ter wereld. Inmiddels is de markante Argentijn bondscoach van Chili en dus de opvolger van Bielsa, die het daar in 2011 voor gezien hield. Onder Sampaoli is Chili een outsider geworden voor het WK van volgend jaar, zelf heeft de coach al aangekondigd ‘mano a mano’ te gaan met alle toplanden die daar aanwezig zullen zijn. Sampaoli lijkt voorbestemd om de volgende Bielsista te worden die het ver gaat schoppen als coach.
Het is deels tragisch dat alle Bielsista’s inmiddels succesvoller aan het worden zijn dan hun leermeester. El Loco zou met een team van robots alle tegenstand wegvagen, maar is niet in staat om het optimale uit voetballers van vlees en bloed te halen. El Loco, altijd hurkend langs het veld, hysterisch schreeuwend. Nooit interviews gevend, maar wel urenlange persconferenties. Toen hij in de zomer van 2011 arriveerde bij Athletic de Bilbao had hij alle 55 wedstrijden van Bilbao uit het seizoen ervoor bekeken, 42 daarvan zelfs twee keer. Toen een zomer later het trainingscomplex van de club verbouwd werd en de bouwvakkers niet hard genoeg werkten, schold hij ze kapot. Bielsa is sociaal niet sterk genoeg om een absolute topcoach te zijn.
Toch is het ook mooi dat Bielsa altijd een underdog zal blijven. Nooit zal hij mainstream zijn, altijd zal hij die obsessieve voetbalgoeroe blijven in dat huis in Argentinië, volgepakt met voetbal-dvd’s. Nooit zal hij de gevierde kampioen zijn, maar altijd zal hij de mentor blijven van gevierde kampioenen. Bielsa’s mythe wordt er alleen maar groter door, zijn legendarische status groeit alleen maar meer doordat hij zo underground blijft. Sommigen noemen hem de J.D. Salinger van de voetballerij, ik zou zijn status van inspiratiebron willen vergelijken met Nick Drake in de muziekwereld. Onbekend, maar wel de inspiratiebron van vele grote muzikanten die na hem kwamen.
Marcelo Bielsa is een legendarische figuur in de voetbalwereld en zijn pionierende werk op het gebied van tactiek en speelstijlen heeft ervoor gezorgd dat er op dit moment mannen als Guadiola, Martino, Pochettino en Sampaoli succesvol zijn met prachtig voetbal. En dat is precies wat de voetbalwereld op dit moment nodig heeft, in een tijdperk van ‘rendement’ en ‘effectiviteit’. Bielsa heeft een revolutie ontketend die ervoor gaat zorgen dat resultaat en mooi voetbal weer hand in hand zullen gaan. De coach is volstrekt uniek, een verschijning als hij langs de lijnen zullen we nooit meer zien in de voetballerij, en dus moeten we hem koesteren. Zelf is hij momenteel werkloos en wacht hij op een club die het met hem aandurft, maar tot die tijd kan hij genieten van zijn Bielsista’s, die het dit seizoen beter doen dan ooit.
Enzio Bakker is oprichter en schrijver van het uitdagende voetbalblog Buitenkant Voet en geeft één keer in de twee weken zijn visie over de voetbalwereld op ThePostOnline.
