De Tweede Kamer stemt dinsdag over een experiment met een stemcomputer. Het hobbyproject ontbeert financiële dekking, sjoemelt met beveiligingseisen en lijkt op één leverancier toe te spitsen. Het wetsvoorstel is een initiatief van VVD-kamerlid Joost Taverne. Hij wil proberen in een beperkt aantal gemeenten met een computer te stemmen. Wat de test moet kosten is onzeker, omdat de ontwerpen er nog niet zijn. Maar volgens Taverne moeten we rekening houden met een bedrag van minimaal 20 miljoen euro. Landelijk zou dit het tienvoudige zijn.
Waar het geld vandaan moet komen is voor de VVD’er een raadsel. Daarom wees minister van Binnenlandse Zaken Ronald Plasterk (PvdA) erop dat verkiezingen voor rekening van de gemeenten komen. De reactie van de Vereniging Nederlandse Gemeenten spreekt boekdelen. Na jarenlang roepen dat de computers zoveel geld besparen, hoeven ze hem opeens niet meer.
De rekenmeesters van de VNG zien de bui namelijk al hangen. Na aanschaf van de stemcomputers moet je manipulatie voorkomen. De software heeft updates nodig en fysiek is veel aan beveiliging nodig. Vooral dat laatste is enorm duur als je dat goed wilt doen. Manipuleren kan in seconden. Bewaking is dan ook een continu proces.
Daarnaast valt er al vóór de computer is uitgedacht te twijfelen over de beveiliging. De aangetrokken expertgroep besloot namelijk al heel snel de eisen naar beneden bij te stellen. Wie verkiezingen serieus neemt, zorgt dat mensen in vrijheid kunnen stemmen en dat geheim blijft wat ze stemmen. Ook moet je niet verkiezingen kunnen stelen.
Daarvoor moet je exact weten wat je computers doen: zowel de hardware als de software. Die les hebben we wel van het Volkswagen-dieselschandaal geleerd. Op de productie van de computers zelf zal er volledige regie moeten zijn. Alleen hebben de experts die eis laten vallen, omdat dan de kostprijs van de machines velen malen hoger wordt.
Met dank aan zeer verfijnde microtechnologie wordt het steeds lastiger manipulatie of het opslaan van stemgedrag te detecteren. Dat is allemaal theoretisch geneuzel zolang je de verkiezingen maar gelooft. Alleen als dat niet het geval is dan heb je een dijk van een probleem: verkiezingen gaan immers over het overtuigen van de verliezer.
In Duitsland zijn daarom stemcomputers defacto verboden door het grondwettelijk hof. Dat redeneert namelijk zo dat iedereen altijd moet kunnen begrijpen hoe verkiezingen lopen. Kun je het systeem niet uitleggen aan mijn 84-jaar oude moeder dan houdt het gewoon op. Democratie hoort namelijk geen zwarte magie te zijn.
Maar Joost Taverne heeft een broertje dood aan rechters die op grondrechten toetsen. Hij negeerde de uitspraak van het Hof om doodleuk zijn mede politici in het debat te doen geloven dat juist in Duitsland stevig werd geëxperimenteerd met stemcomputers. Minister Plasterk corrigeerde hem hierop.
En waarom doet Joost het allemaal? Volgens zijn Twitter-feed voor de gehandicapten, die dan zelfstandig kunnen stemmen. Nogal ongeloofwaardig als je bij de VVD hoort. De partij probeerde een paar weken geleden nog te voorkomen dat ondernemers hun winkels voor rolstoelen toegankelijk moeten maken of hun website vriendelijker voor blinden.
Dinsdag stemt de Kamer het wetsvoorstel waarschijnlijk af. Hoe de computers eruit gaan zien is nog onbekend. Maar waarschijnlijk werken ze ongeveer zoals Smartmatic, dochter van de Britse SGO Groep, ze maakt. Dat bedrijf mocht namelijk op uitnodiging van de VVD een lobbytocht langs politici maken.
Ze leveren inderdaad een prima oplossing als we de beveiligingseisen en het democratische controlemechanisme loslaten.
