De veiligheid-boys van het kabinet Rutte II, minister Ivo Opstelten en zijn assistent, staatssecretaris Fred Teeven, functioneren vanaf vandaag niet meer. Geen politieke verantwoording meer in de Kamer en geen verantwoording meer via de media aan burgers. Dit zat er aan te komen. De druk op beide heren werd met de dag groter en een debat met meer dan 100 vragen zou Opstelten als verantwoordelijk minister niet hebben overleefd. Het waarom van de deal om crimineel Cees H. miljoenen guldens rijker te maken in plaats van armer, inmiddels 15 jaar geleden, is nog steeds niet boven water.
De vraag is of dit ooit boven water komt. Eerst de politieke consequenties. Tenenkrommend keek ik naar Nieuwsuur, het programma dat vorige week de gegevens bekendmaakte over de deal dat er in 2001 4,7 miljoen is overgemaakt met alle relevante details. De redacties van deze rubriek in zowel Hilversum als in Den Haag haalden alles uit de kast om zoveel mogelijk reacties te verzamelen van allerlei belangrijke politici, waaronder ook van VVD-kant. De meesten toonden respect voor de durf van het veiligheid-tandem om af te treden, maar zeiden ook dat het duo niet langer kon blijven zitten. Opvallend detail: geen enkele PvdA-politicus werd ten tonele gevoerd in de uitzending. Angst bij de sociaal democraten om te reageren om bijvoorbeeld Rutte niet voor de voeten te lopen? Maar wat veel erger was, dat Mariëlle Tweebeeke aan niemand de vraag stelde: “Vindt u dat het kabinet Rutte kan blijven zitten of moet het aftreden?”
De klap van het aftreden van beide VVD-bewindslieden lijkt onoverbrugbaar. Het vertrouwen van de Tweede Kamer is door de heren uitermate geschonden, maar ook het vertrouwen van kiezers die op 18 maart naar de stembus moeten. Wie kan nog vertrouwen hebben in de woorden van VVD-politici op dit moment? Het zou van moed getuigen als Mark Rutte zou besluiten het ontslag van zijn kabinet aan de koning aan te bieden. Opstelten en Teeven omzeilen in elk geval de mogelijkheid om in de Kamer over de zogenoemde ‘bonnetjes-affaire’ verantwoording af te leggen. Het duo heeft de Kamer onvolledig en onzorgvuldig geïnformeerd en dat is een politieke doodzonde. Wie nemen het ministerie van Justitie en Veiligheid over? De VVD zit echt weer in de hoek waar de klappen vallen. Rutte dacht met zijn uitspraak over het sneuvelen van jihadisten electoraal winst te boeken, maar de teruggang voor zijn partij is niet te stuiten. ‘Tom Poes verzin een list’ is nu het motto voor de VVD. Wachten tot na 18 maart. Kijken naar de uitslag van de verkiezingen en dan besluiten opstappen of toch blijven zitten op het pluche tegen beter weten in. Tot een volgende politieke clash. Het gegniffel in de Haagse wandelgangen is hoorbaar.
Maar wat niet aan de orde komt in de media, maar wel in het bekende geruchtencircuit in Den Haag is de vraag ‘wie is de informant van journalist Bas Haan van Nieuwsuur?’ Hoe kwam hij aan de informatie, waardoor beide politici het veld moesten ruimen. Na de Trias Politica, wetgevende (Staten-Generaal en regering), uitvoerende (koning en ministers) en rechtelijke macht (spreekt recht aan de hand van de wet) kennen we ook nog de twee andere machten. Die van de media en ambtenaren. Pers en journalisten kunnen mensen waaronder politici kapotmaken en ambtenaren helpen media daar wel een handje bij door informatie te laten lekken. Dat gebeurt wel eens als ambtenaren ‘gedoe’ of een ‘akkefietje’ met een minister of staatssecretaris hebben gehad en op hun donder hebben gekregen. Ze nemen wraak door journalisten anoniem te informeren over een bepaalde zaak of kwestie. Op zijn zachtst gezegd riekt het hier wel naar. Maar dat zal nooit boven water komen.
Diverse media roepen op om anoniem te lekken via Publeaks, een online systeem met de mogelijkheid anoniem materiaal aan te leveren bij mediaorganisaties. Een tipgever kan een document met relevante informatie uploaden via een speciale site. Het betrokken materiaal wordt technisch onherleidbaar naar een deelnemende mediaorganisatie gestuurd. Dit zou in dit geval Nieuwsuur kunnen zijn. En zo gaat het balletje rollen met als uiteindelijk resultaat dat een politicus het veld moet of gaat ruimen en opstapt. Een ambtenaar lekt en een medium scoort. Zo gaat dit met enige regelmaat in de praktijk.
