Na het verstrijken van het ultimatum van het Egyptische leger aan de eerste democratische gekozen president van Egypte, greep het in. De president werd afgezet, de televisiestations die de Moslimbroederschap steunden werden gesloten en veel Moslimbroederleiders werden gearresteerd of hebben een uitreisverbod gekregen. Het leger greep in nadat de oppositionele beweging Rebel middels een handtekeningenactie de president had opgeroepen af te treden. Ze werd daarin gesteund door de seculiere oppositie en uiteindelijk door de massa’s in de straten van de steden van Egypte. De oppositie heeft zijn zin niet gekregen via de stembus maar dankzij het leger. Dat is een slag voor het democratische proces in Egypte.
Het is niet de eerste keer dat een democratische islamitische verkiezingsoverwinning de das wordt omgedaan. In 1991 dreigde het Islamitisch Redding Front (FIS) in Algerije de parlementsverkiezingen te winnen. De partij had het in de eerste ronde zo goed gedaan, dat gevreesd werd dat ze in de tweede ronde een verpletterende overwinning zou halen.
Zo ver is het nooit gekomen. Het leger greep in en de partij ging ondergronds met een verschrikkelijke guerrillaoorlog als gevolg die duizenden het leven kostte.
In januari 2006 won de islamitische Hamaspartij in de Palestijnse gebieden de parlementaire verkiezingen. Als reactie daarop legden westerse landen sancties op aan de Palestijnen en sneed Israël belangrijke voorzieningen af. Het leidde al snel tot de ineenstorting van de nieuw gevormde Palestijnse regering. Uiteindelijk kwam Hamas via een gewapende strijd met de Fatahpartij aan de macht in de Gazastrook waar ze nog steeds de scepter zwaait.
De vrees, terecht of onterecht, is dat een islamitische partij, eenmaal aan de macht, niets anders zal doen dan zo snel mogelijk de sharia in te voeren en daarmee de democratie omver te werpen. Dit voornemen stond weliswaar in het programma van het Algerijnse FIS, maar we zullen nooit weten of het ook echt zo ver kwam.
Hamas, uiteindelijk niet democratisch aan de macht gekomen in Gaza, probeert de Gazastrook verder te islamiseren, maar stuit daarbij op tegenstand van een deel van de bevolking. Van een theocratie is geen sprake. President Morsi, ook gekozen op een programma van nadere islamisering van het land, is nauwelijks toegekomen aan dit programmapunt.
In Turkije is de islamitische AK partij van premier Erdogan aan de macht. Erdogan maakt geen geheim van zijn liefde voor de islam en zijn voornemen Turkije islamitischer dan ooit te maken. Daartegen kwam recentelijk een deel van het volk in opstand.
Maar er vond geen staatsgreep plaats, en de laatste berichten zijn dat de bouw van het winkelcentrum in het Gezipark, symbool van het verzet tegen de verdere islamisering van het land, niet doorgaat. Heeft Erdogan eieren voor zijn geld gekozen? In elk geval stel ik vast dat de democratie in Turkije deze stoot heeft weten te verdragen.
Het enorme gemak waarmee de Egyptenaren op het Tahrirplein, het Egyptische leger en vooral ook de westerse landen de gebeurtenissen in het land afdoen als ‘geen coup’, hoogstens een correctie, is natuurlijk ingegeven door die ene angst en wens. Een land mag niet worden geleid door een islamitische partij: want islam en democratie, dat gaat nu eenmaal niet samen.
In Europa zijn er veel stemmen die beweren dat moslims nu eenmaal niet in staat zijn te participeren in een democratie. Deze stemmen voelen zich gesterkt door de staatsgreep in Egypte want ook in Egypte ‘huivert’ men blijkbaar voor moslims aan de macht. Het zal het in Europa heersende discours van de onmogelijkheid van genoemde combinatie alleen maar vergroten en dat is zeer betreurenswaardig.
We krijgen nu te maken met een self fulfilling prophecy want veel moslims in het Midden-Oosten en andere in Europa raken zwaar gefrustreerd en keren zich af van de democratie. Dat is weer koren op de molen voor hun ideologische tegenstanders, met in beide gebieden veel spanningen tot gevolg.
“Democratie is niet voor bange mensen”, horen we politici vaak zeggen. De bange mensen waren in dit geval leiders van westerse democratieën en de seculiere oppositie in Egypte. Het falen van het eerste democratische experiment in Egypte werpt zijn schaduw vooruit in het land zelf en in Europa. It’s the Islam, stupid!
Dit artikel werd eerder gepubliceerd in Trouw.
