Mooi interview over de hoofddoek met Bercan Günel afgelopen zaterdag in de Volkskrant. Er stond een redenering in waar weinig tegen in te brengen is: “Het dragen van de hoofddoek heeft niets met keuzevrijheid te maken. Het staat juist haaks op elke vorm van vrijheid, want een vrouw onderwerpt zichzelf ermee als lustobject voor de man en dat maakt haar onvrij. Met het dragen ervan bevestigt zij deze opvatting en accepteert zij deze.”
Lange tijd beschouwde Günel het dragen van de hoofddoek als een vorm van uitingsvrijheid oftewel vrijheid van meningsuiting. Maar ze is daarvan teruggekomen en voelt haar bezwaren tegen de hoofddoek nu zelfs fysiek. Tijdens een bezoek aan het mausoleum van Khomeini in Iran moest ze een witte chador dragen en begon ze over haar hele lijf te trillen. Het lukte haar niet het gewaad aan te trekken.
Ik kan me dat goed voorstellen. Als je ergens onpasselijk van wordt, is het immers wel onrecht: in dit geval seksisme, discriminatie, onderdrukking, want dat is het natuurlijk, zo’n hoofddoek. Een vrijgevochten, zichzelf respecterende vrouw kan zoiets nooit accepteren. Alleen als je in een soort sekte opgroeit, kun je jezelf wijs maken dat je je uit vrije wil onderwerpt aan een patriarchaal denksysteem. Günel moet er niets meer van hebben en het liefst zou ze met hoofddoeken nooit meer geconfronteerd worden. Ze neigt er zelfs toe voorstander te zijn van een verbod.
Dat laatste deed me denken aan de Algerijnse schrijver Boualem Sansal, die vorig jaar in een interview zei: “Je moet heel vastberaden en standvastig zijn in het bestrijden van het islamisme. Je moet streng zijn, stevig in je schoenen staan. Dus nee tegen de hoofddoek, nee tegen moskeeën.” Boualem Sansal heeft ‘de religie van de vrede’ in Algerije goed leren kennen en schreef er een intrigerende, dystopische roman (2084) over.
Een verbod op de hoofddoek is best goed te verdedigen. De hoofddoek botst met moderne, westerse opvattingen over de gelijkheid tussen man en vrouw en zo’n uiting van intolerant seksisme zou je in onze samenleving toch eigenlijk niet moeten willen tolereren. Ongetwijfeld kan de hoofddoek ook als schending van de universele rechten van de mens gezien worden, waarbij het anti-discriminatiebeginsel op grond van geslacht (of hoe je dat ook zegt) zwaarder zou moeten wegen dan de vrijheid van godsdienst. Ook denkers die de idealen van de verlichting aanhangen – zelfontplooiing, ratio in plaats van dogma, bestrijding van intolerantie (jegens vrouwen) enzovoorts – zouden zo’n verbod toch eigenlijk moeten toejuichen. Misschien dat een slimme advocaat er eens een zaak van kan maken.
In Nederland zou het ook een mooie uitruil kunnen zijn met Zwarte Piet. Allebei in een klap afschaffen. ‘Zwarte Piet is racisme’, dan ook ‘Hoofddoek is seksisme’. De gemiddelde witte Nederlander zou opeens snel overstag gaan. Wordt met Zwarte Piet ook de hoofddoek verboden? Nou vooruit dan maar. De social justice warriors zouden twee vliegen in een klap slaan. Zowel racisme als seksisme bestrijden, wat wil je nog meer?
En wat is er eigenlijk op tegen? Toegegeven, het oppakken en afvoeren van opstandige moslima’s in politiebusjes zou een beetje onfris aandoen en roept bepaalde herinneringen op. Maar verder is het toch een mooi idee? Andere bezwaren ben ik even vergeten. Dat heb je wel eens, als je een gruwelijke hekel hebt aan godsdienst en begaan bent met het lot van de vrouw.
Laten we in ieder geval concluderen dat sterke, zelfstandig nadenkende vrouwen als Bercan Günel van harte gesteund moeten worden. Als je de reacties op Facebook ziet, realiseer je maar weer eens dat er een hoop ontwikkelingswerk te verrichten is (“De hoofddoek draag je niet voor een man maar voor Allah het was de beste beslissing van mijn leven.”). Alsof we leven op de Biblebelt in de jaren ’50. Trouwens ook vrouwen die in hun blote borsten protesteren, zoals ze dat de laatste jaren wel eens doen, verdienen onze steun. Tegen welk onrecht ze strijden, dat is niet altijd duidelijk, maar we moeten ze te allen tijde toejuichen.
