Schrijfster Griet Op de Beeck vertelde afgelopen maandag bij DWDD dat zij tussen haar vijfde en negende door haar vader misbruikt is. Ze kon zich er niets van herinneren maar was er met behulp van therapeuten achter gekomen dat haar herinneringen verdrongen moesten zijn. Inmiddels had ze ‘beelden’ en andere aanwijzingen: in totaal 107 ‘secundaire bewijzen’. Ze vertelde ook kort over haar overleden zus, die dezelfde beschuldiging had geuit en lange tijd niet was geloofd en ‘buiten de familie was geplaatst’. Het deed denken aan de indringende film Festen van de Deense regisseur Thomas Vinterberg: misbruik door een vader, ontkenning, het niet geloofd worden, groot drama en trauma. Gruwelijk moet dat zijn.
Een belangrijke vraag echter die opkwam, is of we aan de bewijslast van Op de Beeck mogen twijfelen. Ze kon zich er zelf immers niets van herinneren. Presentator Matthijs van Nieuwkerk opperde iets in die richting maar kreeg meteen de wind van voren. “Het zijn dit soort vragen waardoor slachtoffers blijven zwijgen.” Ironisch genoeg maakte Op de Beeck zich daarmee schuldig aan iets waarvan ze haar vader vlak daarvoor nog had beschuldigd: emotionele chantage (ook daar had ze namelijk een hervonden herinnering aan). En het werkte: Van Nieuwkerk durfde niet kritisch door te vragen.
De volgende avond publiceerde de Volkskrant op haar website een column van Max Pam . Pam was snel in de pen geklommen want herinnerde zich dit soort ‘verdrongen herinneringen’ uit de jaren negentig. En Pam liet zich door gevoeligheden en chantage niet de mond snoeren. Enkele professoren en de gezondheidsraad hadden destijds ernstige bezwaren geuit tegen zogenoemde hervonden herinneringen, zo meldde hij, en het was dus maar de vraag of deze coming out, bij de promotie van een boek, tot werkelijke verlichting zou voeren.
Al snel volgden andere berichten. In de Belgische krant De Morgen op woensdag en in de Volkskrant op donderdag verdiepte men zich ook eens in de zaak. De gezondheidsraad had inderdaad geconcludeerd dat ‘hervonden herinneringen’ fictief kunnen zijn en niet kunnen gelden als juridisch feit. En ‘Serieus onderzoek laat zien dat dit soort opgehaalde herinneringen onwaarschijnlijk is,’ liet een hoogleraar rechtspsychologie weten.
Ondertussen denken we aan een andere film van die Deense regisseur Thomas Vinterberg, waarin de rollen omgedraaid werden: een man wordt in de film ten onrechte beschuldigd van misbruik. Zoiets is ook afgrijselijk: het leven van de man wordt verwoest.
De voorlopige conclusie is dus dat we aan het verhaal van Griet Op de Beeck mogen twijfelen en dat haar vader blij mag zijn dat hij dood is.
Er was echter één ontwikkeling die een compleet nieuw licht wierp op deze zaak, die alles weer op z’n kop zette, die ons eigenlijk gewoon uitsluitsel gaf. En dat was de reactie van hoogleraar Roos Vonk. Zij reageerde op de Facebookpagina van Max Pam. Ze schreef dat ze Pams column genuanceerd en dapper vond, dat het werk van therapeuten die valse herinneringen implanteren zeer kwalijk is, refereerde aan het werk van enkele wetenschappers, en sloot af met: “Waarheid en wetenschap boven in de smaak vallen, hulde Max Pam!” Waarmee ze niet bedoelde dat men waarheid en wetenschap bovenin smaak moet laten vallen maar dat er meer waarde aan gehecht dient te worden.
Roos Vonk nu is de hoogleraar die tezamen met mega-fraudeur Diederik Stapel wetenschappelijk ‘bewees’ dat vleeseters asocialer en egoïstischer zijn dan vegetariërs. Nadat uitkwam dat Stapel een oplichter was, bleef Vonk haar rol als co-auteur verdedigen: het was heel normaal allemaal, zoals dat gelopen was. En als voorzitter van de actiegroep Wakker Dier was zij helemaal niet bevooroordeeld, en evenmin genoopt tot terughoudendheid. Ook was het de wetenschapper die een minister ‘op z’n bek’ wilde slaan omdat diens standpunt inzake het boren naar schaliegas haar niet beviel. En recentelijk vergeleek ze in opinieartikelen onze veehouderij met concentratiekampen en de holocaust. Roos Vonk is met andere woorden wat men in het Engels zo mooi zegt: de ‘laughing stock’ van de Nederlandse wetenschap. Het meest lachwekkende dat onze universiteiten de wereld momenteel te bieden hebben. En zo langzamerhand kunnen we gevoeglijk aannemen dat als Roos Vonk iets gelooft, het onwaar moet zijn, en andersom: als zij iets niet gelooft, het wel waar moet zijn. Zo’n beetje alles wat uit deze vrouw komt, is bagger, zo’n beetje alles wat ze beweert, is klinkklare onzin, en als zij spreekt over ‘waarheid en wetenschap’, kunnen wij beter denken aan leugens en kwakzalverij.
En daarom kunnen we stellen dat Griet Op de Beeck, ondanks alle twijfel, bij nader inzien toch wel misbruikt moet zijn. Het is treurig, maar het is niet anders.
