De grootmoefti Shawqi Allam van Egypte sprak vandaag in het Academiegebouw in Utrecht. De grootmoefti heet niet voor niets ‘groot’: hij vertegenwoordigt het hoogste islamitische gezag in Egypte. Maar onafhankelijk is hij niet, want toen hij aan het publiek werd voorgesteld, werd niet alleen zijn titel genoemd, maar ook zijn relatie met Egypte: hij is de grootmoefti van de Republiek Egypte. Voor ons stond een vertegenwoordiger van een ‘kerk’, en tegelijkertijd van een staat. De moefti, die benoemd wordt door de gezaghebbende Azharuniversiteit is dus niet onafhankelijk.
Is het daarom minder interessant naar de goede man te luisteren? Geenszins. We hebben hier hoe dan ook te maken met een islamitische autoriteit. De uitspraken van de grootmoefti worden over de hele islamitische wereld serieus genomen, hoewel niet altijd gevolgd en gegeven het feit dat we de laatste tijd steeds meer geluiden uit de Arabisch-islamitische wereld horen dat het belangrijk is te beseffen dat de islam een religie van vrede en gematigdheid is en dat terreur en geweld daar geen onderdeel van zijn, is het des te interessanter te horen hoe deze boodschap, waar met name de westerse wereld op zit te wachten, onder woorden wordt gebracht.
Tegelijkertijd is daar het besef dat een islamitische autoriteit in welk islamitisch land dan ook vrijwel nooit onafhankelijk is. In dit geval zou het zomaar kunnen zijn dat de moefti woorden zou spreken die de Egyptische president Abdelfettah el Sisi ook bezigt.
En dat was ook het geval. Sisi heeft de laatste tijd één en andermaal aangegeven dat de islam een religie van gematigdheid en vrede is en dat zij als het ware een soort van revamp moet ondergaan wil zij overleven. De Egyptische machthebber toont zich hier een ware hervormer. Maar hij doet zijn uitspraken natuurlijk niet zonder politieke bedoelingen. Hij weet dat het westen smacht naar uitspraken van islamitische leiders over de islam nu de agenda van de islam zo bepaald wordt door de verwoestende kracht van Islamitische Staat, Boko Haram, al-Shabaab en al-Qaeda.
De belangrijke vraag die gesteld moet worden is echter of de Egyptische president, en met hem de grootmoefti (want laat er geen misverstand over bestaan dat dat ook de machtsvolgorde is), oprecht zijn in hun bedoelingen.
Ik denk dat de grote ergernis en het onvermogen de islamitische terreurgroepen te stoppen oprecht zijn bij de machthebbers in de islamitische wereld en bij de grootmoefti. Ik kan me goed voorstellen hoe zij voor het blok gezet worden, nu de agenda zo door de gewelddadige islam wordt bepaald.
En ook kan ik me wel iets voorstellen bij de zalvende woorden van de grootmoefti tijdens zijn lezing, waarin ik de echo hoorde van Egypte’s sterke man. Presenteer je de islam als een religie van vrede en tolerantie, dan kun je niet anders dan woorden van vrede en tolerantie bezigen. En dat is precies wat de grootmoefti deed tijdens zijn speech, die overigens al helemaal uitgeschreven op de stoelen van de zaal lag. Er was geen enkele verrassing.
Maar waren de woorden vrij van politiek? Toen de lezing voorbij was en er ruimte was voor vragen, was ik er als de kippen bij om mijn al lang verbeide vraag aan de geestelijke te stellen (in –hoop ik- eloquent genoeg klassiek Arabisch). Mijn vraag was of de moefti vond dat de strijders van Islamitische Staat moslims zijn of niet. Die vraag is zeer actueel in de hele wereld. Ik vind dat het moslims zijn, Abou Ibrahim, anti-ISIS-activist, bekend van de TPO-serie Berichten uit de Islamitische Staat, vindt dat het moslims zijn. Maar wat vindt de grootmoefti?
De grootmoefti vond niets. Hij vond de daden van IS-strijders onislamitisch. Hij vond hun staat onislamitisch, maar hij durfde de drempel van het bepalen van hun islamitische identiteit (al of niet) niet over. Zou hij dat gedaan hebben, dan zou hij zich schuldig maken aan het principe van takfir: het vaststellen dat een moslim eigenlijk geen moslim is, maar een ongelovige, een praktijk die zeer intensief gebezigd wordt door salafistisch-jihadistische groepen. En bij die groepen wil je niet horen. Zijn antwoord was dus zeer politiek.
En die politieke rol van de moefti wordt alleen maar groter door het feit dat, in de Egyptische juridische context, hij het is die moet bepalen of doodstraffen, uitgesproken door Egyptische rechters, ook daadwerkelijk moeten worden uitgevoerd. En nu de Egyptische rechtbanken honderden en honderden mensen ter dood veroordeeld hebben voor kleine vergrijpen als het meedoen met demonstraties, kan het haast niet anders dan dat die vriendelijke, kleine man die met zo’n zachte stem sprak, een aantal ervan, al was het maar vanuit politieke overwegingen, zal moeten bevestigen.
Zo gaat er bloed kleven aan de handen van de bescheiden ogende geestelijke. Toen ik me dit alles realiseerde, vergat ik alle mooie woorden over die islam van vrede en tolerantie en nam ik me voor nog meer te strijden voor de scheiding van kerk en staat, ook – ja juist- in een land als Egypte.
Foto boven artikel: de moefti gisteren, met de Rotterdamse burgemeester Aboutaleb op het stadhuis
