We zijn als de dood voor mensen die op een dag besluiten de spade in de grond te steken met als doel een concentratiekamp te bouwen. Logisch, in concentratiekampen werden mensen gemarteld en vermoord, waaronder ook mijn familieleden en dat laat ernstige littekens na, niet alleen in families maar ook in de maatschappij als geheel. Dergelijke traumata verbleken niet zomaar met de tijd en oefenen meer invloed uit op ons dagelijks bestaan dan we denken of zouden willen.
Patiënten die lijden aan een posttraumatische stressstoornis hebben vaak een levensbedreigende gebeurtenis meegemaakt die ze niet goed hebben verwerkt. Het brein staat 24/7 op scherp en elke cue die ook maar in de verte doet denken aan het trauma zet het brein weer in dezelfde gevaarstand als toen. Als iemand bijvoorbeeld ternauwernood een bomaanslag heeft overleefd dan kan het afschieten van een onschuldig rotje er voor zorgen dat je in blinde paniek onder de tafel duikt op oudejaarsavond. Op dat moment ben je volgens je brein weer in dezelfde gevaarsituatie en reageer je dus op dezelfde manier alsof er weer een bom afgaat. Het brein is namelijk ontworpen om tijdig gevaar te signaleren zodat de kans op overleven wordt geoptimaliseerd. Een getraumatiseerd brein leeft in feite voortdurend in en vanuit dat traumatische verleden en heeft daardoor minder zicht op de realiteit van nu. Traumatherapie bestaat er uit om de nare gebeurtenis op een gezonde manier op te slaan in het brein, zodat deze traumatische file niet constant op het scherm blijft openstaan en voor nare gevoelens en inadequaat gedrag in het hier en nu zorgt.
Als maatschappij lijken we nog steeds bepaalde trauma’s vanuit het collectieve verleden met ons mee te dragen, als je de vaak heftige en irrationele reacties op ongevaarlijke prikkels anno nu in ogenschouw neemt. We slaan voortdurend aan op zaken die in het heden niet daadwerkelijk bedreigend voor ons zijn, maar die doen denken aan de traumatische ervaringen van onder andere de Tweede Wereldoorlog.
De heftigste emotionele arousal veroorzaak je door een minderheid te verwensen, etnisch te profileren en als je het helemaal bont wil maken: een minderheid vragen ‘op te pleuren’. Gegarandeerd dat je acuut bij alle zogenaamd intellectuele NPO-programma’s aan tafel wordt gesommeerd om jezelf te verdedigen tegenover tafelgenoten die avond aan avond op commando liters krokodillentranen plengen over het maatschappelijk leed dat bijvoorbeeld racisme heet.
Met elkaar blijven hangen in traumatisch herbeleven is echter niet wijs in een tijd dat er ook échte problemen spelen die op termijn opnieuw tot serieuze trauma’s kunnen leiden. Naast traumatisch krakelen bestaat er ook zoiets als traumatisch zwijgen, iets wat volgens mij nog gevaarlijker is. Godfried Bomans zei ooit: ‘iets constant verzwijgen is een vorm van indoctrinatie’. Angst in combinatie met macht leidt inderdaad tot indoctrinatie en veel mensen durven misstanden niet hardop te benoemen omdat ze bang zijn vergeleken te worden met, daar gaan we weer, figuren uit dat traumatische verleden. Ik krijg regelmatig reacties van mensen die bijvoorbeeld worstelen met toenemende homo- of Jodenhaat door de islamisering maar dat niet hardop durven zeggen, omdat ze bang zijn voor de reacties van ‘de anderen’.
Jesse Klaver zegt dat woorden niet onschuldig zijn, maar ik vrees dat zwijgen ons uiteindelijk écht schuldig maakt.
