Vroeger was het in Nederland hip en progressief om te ‘schoppen tegen de kerk’. Je mocht als schrijver of kunstenaar de gelovigen en hun achterlijke overtuigingen flink belachelijk maken en de toon van het religiedebat kon niet beledigend genoeg zijn. De progressieven smulden ervan, dat wil zeggen links hangende intellectuelen, opiniemakers, journalisten, het VARA- en VPRO-publiek. Pioniers op het gebied van religie-bashen waren o.a. Jan Wolkers, Maarten ’t Hart, Freek de Jonge en Karel van het Reve.
Jan Wolkers zei: “Als ik met die gereformeerde inteeltkoppen de eeuwigheid in moet, verkies ik de hel, want daar komen misschien een paar aardige mensen.’ De theatershows van Freek de Jonge met Neerlands Hoop waren doordrenkt met smadelijke godslastering. Columnist Jan Blokker hekelde de ‘christenhondenkop’ van een NCRV-presentator. Karel van het Reve schreef dat prachtige artikel over de De ongelooflijke slechtheid van het opperwezen. En, zoals bekend: diens broer en W.F. Hermans werden aangeklaagd wegens beledigingen van de lieve heer en christelijke bevolkingsgroepen. De progressieve elite was verontwaardigd want schaarde het onder de vrijheid van meningsuiting en religiekritiek.
Het vreemde is dat met de komst der mohammedanen alles veranderde. Opeens was het schofferen van religieuzen, dat wil zeggen moslims, niet meer hip en progressief, viel het niet meer onder vrijheid van meningsuiting en religiekritiek, maar werd het ‘racistisch’, ‘xenofoob’, en ‘gevaarlijk’. Volgens diezelfde progressieve elite. Waarom? Joost mag het weten. Dat wil zeggen: Joost Zwagerman wist het. Want hij is het die hier twee essays over schreef, in 2009, getiteld Hitler in de polder & vrij van God, die ondergetekende tot zijn schaamte nooit gelezen had tot het er vorige week eindelijk eens van kwam.
Vele voorbeelden geeft Zwagerman, van figuren die zichzelf als links en progressief beschouwden maar afvallige moslims en andere islamcritici opeens verdacht wensten te maken, in plaats dus van zo’n nieuw, regressief geloof verdacht te maken. Aan het einde van zijn essay noteert hij dat dit ‘verraad der klerken’ ontmaskerd dient te worden.
Destijds heeft het, zo helpt het internet ons herinneren, tot verschillende reacties geleid, onder andere een laatdunkende recensie in NRC en een mooie brief van Frits Bolkestein. Maar acht jaar later verbaas je je er eigenlijk over hoe weinig gevolg is gegeven aan Zwagermans oproep. Zelden worden ‘progressieven’ ontmaskerd, dat wil zeggen: zelden heeft het gevolgen. Bas Heijne blijkt toentertijd door Zwaag al publiekelijk ontmaskerd te zijn maar is nu meer dan ooit een boegbeeld van progressief Nederland en dit jaar zonder schroom beloond met de P.C. Hooftprijs.
Of zo’n Anne Fleur Dekker: je zou denken dat zo’n fascistische dame met pek en veren afgevoerd wordt en dat je er nooit meer van hoort. Maar je verneemt dat ze bij allerlei debatten uitgenodigd wordt, waar ze dan ‘hele goeie dingen’ zegt. Of neem eigenlijk alle columnisten in NRC-Handelsblad vandaag de dag. Nu goed. Wie Zwagerman leest, denkt: wat een gemis toch dat hij er niet meer is.
Laat we hier één van zijn vele voorbeelden nemen, en wel NRC-columnist Frits Abrahams. Die wond zich tien jaar geleden op over de hoge toon van de toen in het nieuws zijnde Eshan Jami (die zich uitliet over de islam en Mohammed) en kapittelde diens ijdelheid. Abrahams vond dat Jami zijn toon moest matigen. Het pikante was, zo noteert Zwagerman, dat Abrahams zelf ooit door de Bond tegen het Vloeken voor de rechter was gedaagd wegens godslastering (en dat heel onterecht vond) omdat hij uit een boek had geciteerd waarin God naar voren kwam als een ‘Geile Beer, die zich verlustigt aan kinderlijkjes’.
Artikel gaat verder na advertentie.
“Zélf had Abrahams het recht om te verwijzen naar een boekje waar een beeld van God als geile beer uit oprees, maar wie die rechten toepaste op enkele misprijzende woorden over de profeet Mohammed, mocht dit van diezelfde Abrahams níét.” Zwagerman vond Abrahams’ spagaat tekenend voor de morele schizofrenie van de gezanten van de culturele elite. Geef hem eens ongelijk. Een volgende keer, insjallah, een ander voorbeeld. Het boekje van Zwagerman is zeer aan te raden.
Ook interessant: je ziet het verraad overal terug. Was bijvoorbeeld dat manifest van die 140 vrouwen laatst ook niet een verraad aan progressieve idealen, van vrijdenkerij, seksuele expressie, baas in eigen hoofd en onderbuik? In feite wel, want plots werd een benepen, burgerlijke moraal opgedrongen, door die vrouwen, tegen ‘objectivering’ en het uiten van onwelgevallige grappen en gedachten. Eigenlijk niets meer en minder dan een grote schande, van die 140 dommige vrouwen. Inclusief dus Elma Drayer, met haar ‘grens’ die overschreden was. De door haar geliefde Karel van het Reve was trouwens voor onbegrensde vrijheid van meningsuiting.
Toegift
Over Zwagerman nog het volgende. Peter Klashorst, die van galerieën nu reeds jaren te horen krijgt dat zijn godslasterlijke en pornografische werken maar beter niet opgehangen kunnen worden, zette Zwagerman, die hij vroeger goed kende, in een laatste portret, vlak voor diens dood, intuïtief neer met een grote, open, wanhopige mond, geïnspireerd door de beroemde schilderijenreeks De Schreeuw van Edvard Munch. ‘Zwaag’ was daar niet blij mee. Maar valt uw mond ook niet open, telkens weer, als u progressieve stukken leest?
En, ooit stond ik naast Zwagerman in een bakkerswinkel. Ik had toevallig een boek bij me van Wittgenstein (ja, ja) en op de toonbank gelegd, om de handen vrij te hebben. Ik zag Zwagerman naar het boek kijken en aarzelen. Ik zei niets en deed alsof hij lucht was, omdat men in Nederland beroemde mensen niet wil lastig vallen, is ‘t wel? Zwagerman zei toen maar niets. Later had ik daar spijt van, het was eigenlijk een beledigende miskenning van zijn persoon.
Hetzelfde had ik eens met Theo van Gogh, die bier bij me bestelde toen ik inviel voor een vriend in café Schiller op het Rembrandtplein. Ik keek Theo veel te chagrijnig aan, door feministische omstandigheden, en zag hem schrikken.
Beide mannen zijn nu dood en degenen die mij daarvan de schuld willen geven, kan ik geen ongelijk geven. Alhoewel de progressieven meer schuld hebben. En trouwens ook die automobilist die ik eens geïnterviewd zag op de verrekijk en die spijt had als haren op zijn hoofd omdat hij Mohammed Bouyeri niet had aangereden, toen die de Linnaeusstraat overstak, vlak voor zijn auto langs, Van Gogh achterna. Of nee, pardon, van die christelijke schuld moeten we ook af.
Dit artikel werd eerder hier gepubliceerd.
