Teruggekeerde Polderjihadisten zouden een ‘in bewaringstelling’ moeten krijgen, aldus Ronald van Raak, Tweede Kamerlid voor de SP, in een recente column voor ThePostonline. Hij hoopt dat deze ‘dolende dwazen’ nog ‘gederadicaliseerd’ kunnen worden door een dergelijke maatregel in te zetten. Een inbewaringstelling (IBS) is een juridische procedure om iemand gedwongen op te laten nemen als er sprake is van acuut gevaar dat voortkomt uit een psychiatrische stoornis, waardoor iemand een gevaar voor zichzelf en/of zijn omgeving vormt. Hierbij kan je denken aan iemand die lijdt aan een ernstige depressie en op het punt staat om zich voor de trein te gooien omdat hij het leven niet meer ziet zitten. Of iemand die psychotisch is en door stemmen in zijn hoofd wordt aangezet om de buurvrouw te wurgen. Patiënten die zo ernstig ziek zijn worden tegen hun wil opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis na beoordeling door een psychiater en op last van de burgemeester. Het is uiteraard de vraag of een Polderjihadist in aanmerking komt voor een IBS, want welke psychiatrische stoornis moeten we aankruisen?
Geloven is officieel geen psychiatrische stoornis, maar een wonderlijk fenomeen dat overeenkomsten lijkt te hebben met taal en muziek: je moet er aanleg voor hebben en je kan er niet vroeg genoeg mee beginnen. Inmiddels is er voldoende wetenschappelijk bewijs om te concluderen dat geloof voor een belangrijk deel in je genen zit. Daarnaast speelt de omgeving een belangrijke rol in het stimuleren en onderhouden van geloof. Dit ingewikkelde proces waarbij aanleg en omgeving op elkaar inwerken leidt tot zeer uiteenlopende geloofsbelevingen, variërend van vredige Refo in Barneveld tot bloeddorstige Polderjihadist.
Geloof kan soms wel kenmerken vertonen van een psychiatrische aandoening. Een psychose bijvoorbeeld, wordt gekenmerkt door een gestoorde realiteitstoetsing, waarbij zelfs een nieuwe realiteit wordt gecreëerd. De informatieverwerking in het brein is verstoord en er zijn stoornissen in het denken of de waarneming, zoals wanen en/of hallucinaties.
Bij de gemiddelde Polderjihadist zijn er zeker aanwijzingen voor een grootheidswaan, uiteraard de godsdienstige variant, waarbij iemand ten diepste overtuigd is dat hij een goddelijke opdracht heeft. Daarbij zijn er inmiddels voldoende aanwijzingen om te stellen dat baardlengte omgekeerd evenredig is met realiteitszin. Gelovigen horen vaak de stem van God en stemmen horen noemen psychiaters met een dure term auditieve hallucinaties.
Een persoonlijkheidsstoornis is een andere psychiatrische stoornis die we zouden kunnen overwegen. Bij deze stoornis is er sprake van een star patroon van persoonlijkheidstrekken waardoor het individu onvoldoende in staat is zijn gedrag aan te passen aan de dagelijkse omstandigheden en dus regelmatig in de problemen komt met relaties, werk en sociaal functioneren. Ook hier kunnen het denken en de waarneming sterk gekleurd zijn en kunnen vervormingen ontstaan in de wijze waarop iemand kijkt naar zichzelf en zijn omgeving. Sterk wisselende of te intense emoties en moeite met de beheersing van de eigen impulsen zijn belangrijke kenmerken van een persoonlijkheidsstoornis. Bekende voorbeelden zijn de borderline, narcistische en antisociale persoonlijkheidsstoornis. Het kost niet veel moeite om vast te stellen dat ’s Lands Jihadstrijders kampen met veel ongebluste woede, een kwetsbaar zelfbeeld, impulsiviteit en een zeer matig ontwikkelde gewetensfunctie.
Stel dat we voldoende argumenten hebben om de Polderjihadisten te laten opnemen met een IBS, wat zouden we daarmee bereiken? Een psychiatrische stoornis is in principe behandelbaar, geloof daarentegen hebben we nog nooit succesvol kunnen ‘behandelen’. Geloof is, zoals eerder gesteld, het resultaat van aanleg, opvoeding en omgeving en in sommige gevallen is de uitkomst een extremistisch wereldbeeld dat onomkeerbaar is. Kunnen we dan niets doen om deze gevaarlijke ontwikkeling te stuiten? Gelovige genen uitschakelen is lastig en gelovigen beperken in hun neiging om zich massaal voort te planten is North Korean style.
En hoe zit het met de omgevingsfactoren? De column van professor Hans Jansen op Geenstijl is interessant, omdat hij geloof en religie in een breder perspectief plaatst en het verschil uitlegt tussen geloof en godsdienst. Geloof, ‘daar kan je weinig aan doen’, dat valt binnen het domein ‘vrijheid van meningsuiting’. Godsdienst daarentegen is een verzamelnaam voor verschillende (maatschappelijke) ‘activiteiten’. Hij stelt ook dat het Westen al eeuwenlang strikte godsdienstige neutraliteit verwacht van zijn regeerders. Misschien moet dat idee eens op de helling als we de omgevingsfactoren willen aanpakken. Het zou een eerste pragmatische stap kunnen zijn om te onderzoeken welke godsdienstige activiteiten potentieel giftig zijn voor onze samenleving om ze vervolgens aan banden te leggen.
Van een arts verwachten we kennis, ervaring en verantwoordelijkheidsgevoel om adequaat ziektes te bestrijden. Van onze bestuurders zou je dat ook verwachten in de strijd tegen maatschappelijke aandoeningen die potentieel dodelijk kunnen zijn.
