De Rooms-Katholieke kerk ligt terecht zwaar onder vuur nu blijkt dat er in de vier decennia na 1945 duizenden kinderen zijn misbruikt binnen aan de kerk gelieerde organisaties. Het is echter maar de vraag of dit aantal proportioneel gezien afwijkt van gevallen van kindermisbruik buiten de kerk. Het redactionele commentaar waarin de Rooms-Katholieke kerk in Nederland wordt gereduceerd tot een pedofiel netwerk is hoe dan ook regelrechte quatsch. Desondanks is elk misbruikt kind er één te veel en moeten de daders en hun kerk verantwoording afleggen voor hun wandaden.
Het pedofilieschandaal niettegenstaande doet de Rooms-Katholieke kerk een hoop goede dingen. Er bestaan genoeg mensen die vanuit het Rooms-Katholieke gedachtengoed onbaatzuchtig armen, eenzamen, stervenden of zieken helpen, in het verzorgingshuis om de hoek of in het Braziliaanse regenwoud. Je hoeft niet in een god te geloven om dergelijke daden van barmhartigheid op waarde te kunnen schatten.
Positieve neveneffecten
Ondanks stigmata als kindermisbruik, de Inquisitie en de vervolging van Galileo Galilei moeten juist de atheïsten blij zijn dat diezelfde kerk één van de pijlers van de westerse beschaving vormt. Niet omdat de kerk de hoeder is van het ware geloof, maar omdat het katholicisme een aantal positieve neveneffecten heeft gehad die erg belangrijk zijn geweest voor de vorming van onze beschaving.
Om te beginnen is er praktisch altijd ruimte geweest voor discussie en interpretatie binnen de kerk. Door de eeuwen heen hebben geestelijken zich in concilies kunnen uitspreken over uiteenlopende vraagstukken zoals het celibaat. Vóór de elfde eeuw was het merendeel van de katholieke priesters namelijk gewoon aan de vrouw en er zijn zelfs pausen geweest onder wier bewind het Vaticaan meer op een bordeel dan op een religieus zenuwcentrum leek. Belangrijker dan de inhoud van deze discussies is echter de vaststelling dat de kerk nooit een monolithisch blok is geweest, maar een organisatie waarin ruimte was voor nuance.
Scheiding kerk en staat
Daarnaast is de scheiding tussen kerk en staat ook goeddeels tot stand gekomen dankzij de kerk. In de Arabische rijken was de kalief niet alleen de wereldlijke maar ook de geestelijke leider van alle moslims. De keizers, koningen en hertogen van katholiek Europa konden daarentegen niet te veel in het vaarwater van de kerk komen. Andersom had de kerk weinig te zeggen over de wereldlijke macht. Dankzij deze scheiding is er in de loop der eeuwen een discours ontstaan dat los stond van religie. Uiteindelijk heeft dit discours geleid tot de vrijheid van godsdienst en meningsuiting die ons nu in staat stelt om atheïst te zijn en om onbekommerd onze mening te spuien op internet. Kort gezegd: zonder Rooms-Katholieke kerk geen De Jaap.
Ten slotte heeft de kerk zich in Europa eeuwenlang als enige beziggehouden met onderwijs en zorg, gewoonweg omdat geen enkele wereldlijke autoriteit de wil en de middelen had om deze taken op zich te nemen. Hoewel katholieke internaten, scholen en weeshuizen nu in de beeldvorming worden weggezet als bastions van pedofilie, moeten we ons beseffen dat ontelbare mensen verstoken zouden zijn geweest van zorg en onderwijs als deze katholieke infrastructuur niet had bestaan.
Lange adem
Maar goed, dat was toen. Inmiddels hebben de seculiere staat en het maatschappelijk middenveld zich ontfermd over zorg, onderwijs en wetenschap. In die zin kun je redeneren dat de kerk geen praktisch nut meer heeft en daarom kan worden afgeschreven, zoals de nieuwe papenvreters het graag zouden zien.
De Rooms-Katholieke kerk heeft echter een lange adem, anders had de organisatie het geen twee millennia uitgehouden. Hoewel de kerk nu in het verdomhoekje zit vanwege het pedofilieschandaal, durf ik met zekerheid te zeggen dat dit niet de doodsteek zal vormen voor het katholicisme. De kerk heeft immers al voor veel hetere vuren gestaan zoals vervolging door de Romeinse keizers, de Reformatie en het antiklerikalisme van de Franse Revolutie. Rond 1960 gingen er al steeds minder Nederlandse katholieken naar de kerk, maar toen de wereld tijdens de Cubacrisis afstevende op een nucleair armageddon, barstten de kerkgebouwen plotseling weer uit hun voegen. Gezien de hypocriete en opportunistische menselijke natuur zal het bij de eerstvolgende crisissituatie niet veel anders zijn. Dan moet er in de kerken die nu tot Etos, appartementencomplex of skatebaan worden omgebouwd, opnieuw plaats worden gemaakt voor tabernakels, doopvonten en wijwatervaten.
Nepotisme en corruptie
De mens is niet perfect. Dat geldt logischerwijs ook voor menselijke organisaties en de Rooms-Katholieke kerk vormt geen uitzondering op deze regel. Wie de kerk echter met wortel en tak wil uitroeien wegens nalatigheid bij kindermisbruik, moet zichzelf eerst afvragen welke vakbond, bank of voetbalclub wel zuiver op de graat is. Worden nepotisme en corruptie daar nooit met de mantel der liefde bedekt? Bestuurders en penningmeesters die over de schreef gaan moeten ter verantwoording worden geroepen, net zoals stokoude kinderverkrachtende paters. Maar als we een volledige organisatie, die objectief gezien ook veel goeds verricht, moeten afschrijven omdat enkele medewerkers ooit ernstig in de fout zijn gegaan, dan kunnen we elk denkbaar samenwerkingsverband wel opdoeken. Dan gooien we het kind weg met het badwater.
Jan-Willem de Bruijn is doopsel, communie en vormsel ten spijt overtuigd atheïst
Foto CC: Roby Ferrari
