Het woord “orgie” zit verstopt in “organisatie” maar toch lijkt het mij lastig seks te hebben met een organisatie. In het geval van een eenmanszaak kan ik er nog wel wat bij voorstellen maar seks met een BV, NV, NGO of VoF lijkt mij ingewikkeld. Een organisatie is namelijk een bundeling van expertise van meerdere, in het geval van Oxfam wel tienduizenden, individuen die samenwerken. Een orgie van formaat zal niet groot genoeg zijn. Toch kreeg ik door het lezen van alle krantenartikelen van de afgelopen weken het idee dat de Oxfam organisatie ongeoorloofde seks had gehad.
Ik probeerde mij de Oxfam kantoren in Den Haag, Washington en Accra voor te stellen, de gebouwen met al hun medewerkers op en neer bewegend boven de schamele hutjes in Haïti waarbij het eiland schudde en de oceaan deinde. Maar nee, mijn fantasie schoot tekort.
In de laatste jaren werkte ik als consultant veel samen met Oxfam medewerkers, mannen en vrouwen in dienst van Oxfam America, Oxfam Novib en Oxfam in Ghana, Mozambique en Tanzania. Zonder uitzondering leken het bevlogen professionals die hard werkten en veel wisten te bereiken. Ik evalueerde hun werk middels interviews met vertegenwoordigers van andere organisaties die ook “in het veld” in Sub-Sahara Afrika werkzaam waren. Mijn respondenten bevestigden het beeld van Oxfam medewerkers die professioneel en verantwoord hun werk uitvoerden.
Het is niet verrassend dat mijn positieve evaluatie het nieuws niet haalde. Tenslotte mag je van Oxfam medewerkers verwachten dat zij hun werk professioneel en verantwoord uitvoeren. Toch is het jammer, want als net zoveel donateurs zich zouden aanmelden bij Oxfam naar aanleiding van mijn evaluatie als die zich nu hebben teruggetrokken door de seks-schandalen van andere Oxfam medewerkers, zou de balans uitslaan naar een snel groeiende groep Oxfam donateurs.
Om als donateur een goede afweging te maken is er gelukkig meer informatie dan slecht-nieuws berichten voorhanden. In een organisatie draait het niet alleen om individuen, maar ook om standaarden, beleid en processen. Oxfam is een wereldwijde beweging van mensen die armoede en onrecht verslaan. Beleid en processen helpen Oxfam medewerkers met het uitvoeren van hun projecten, campagnes en onderzoek. Het opstellen van beleid en processen op hoofdkantoor niveau is echter niet ingewikkeld. Waar het om draait is de uitvoering. In het geval van Oxfam gebeurt de uitvoering in 93 landen door tienduizenden mensen.
Naast beleid, processen en de uitvoering, gaat het nog om training en coaching, controlemechanismen, een klokkenluidersregeling, vertrouwenspersonen en nog zo wat. Geen onbelangrijke organisatorische aspecten, zeker als werknemers worden blootgesteld aan extreme situaties waarbij ziekte, dood, geweld, armoede, seks en drugs de context bepalen.
Een organisatie afrekenen op het wangedrag van enkele individuen lijkt dan ook alleen geoorloofd als het beleid, de processen, de uitvoering, of het gebrek aan deze zaken, de werknemers aanzet tot wangedrag. Helaas gebeurt dat in sommige organisaties: een angstcultuur, een CEO die zijn macht misbruikt, ethische codes die niet worden nageleefd, wanpraktijken die worden gedoogd, te hoge verwachtingen van werknemers, intimidatie van klokkenluiders; in die gevallen kan men spreken over organisatorisch wanbeleid.
Bij Oxfam gaat het gelukkig niet om organisatorisch wanbeleid maar om wangedrag van enkele individuen. Seks hebben met Oxfam is dan ook onmogelijk, maar wellicht lukt het met een individuele werknemer.
