De Commissie Wetenschappelijke Integriteit van de Erasmus Universiteit doet momenteel onderzoek naar een van de Rotterdam School of Management (RSM) auteurs van het rapport Wederzijds Profijt. De vraag is of een business school, opgezet om studenten te ontwikkelen tot bedrijfskundigen, integer handelt als het een win-win situatie aangaat met het bedrijfsleven.
Zelf ben ik bij de RSM gepromoveerd, gebaseerd op mijn dissertatie Money or Ethics?. U zult begrijpen, er kwam geen eenduidig antwoord op mijn vraag. Wel kreeg ik de ruimte, om, op basis van louter kwalitatief onderzoek, een visualisatie te ontwikkelen die vormgeeft aan de veranderende maatschappelijke verwachtingen van het bedrijfsleven.
Samenvattend komt het ongeveer hier op neer: Rond mijn geboorte waren bedrijven puur gericht op hun aandeelhouders: het Shareholder Model betekende simpelweg dat bedrijfsmatige zaken werden uitgedrukt in aandeelhouderswaarde en daar werd het bedrijf op bestuurd. Toen ik moeder werd brak de tijd van het Stakeholder denken aan: bedrijven beoordeelden welke belangengroepen invloed konden uitoefenen op hun zaken en bedachten strategieën om win-win situaties te creëren, en zo hun stakeholders zoet te houden.
Follow the Money onderzoeker Thomas Bollen maakte korte metten met de zogenaamde win-win situaties tussen RSM en de werkgevers en tussen de werkgevers en de overheid. De RSM werd in 2009 door de werkgevers betaald om de werkgeverspercepties op het belang van werkgevers in Nederland te beschrijven. De overheid belooft de werkgevers belastingvoordeel in ruil voor de belofte niet uit Nederland te vertrekken.
Wederzijds profijt impliceert twee partijen. Dat is het stakeholder-denken: bedrijven proberen een-op-een deals te sluiten met belanghebbenden, maar verliezen daarmee het maatschappelijk objectief uit het oog. Voor maatschappelijk profijt is een nieuwe manier van zakendoen vereist: weg van het bedrijfscentrale Stakeholder Model, en op naar het maatschappelijk-centrale Societal Model. Het maatschappelijke denken centraal stellen betekent voor het bedrijfsleven dat het samen met anderen, even los van de bedrijfsbelangen, eerst de maatschappelijke doelen stelt. Vervolgens laat men gezamenlijk onderzoeken hoe de doelen te behalen, waarna de bedrijfsmanagers, nu weer met de bedrijfsbelangen voorop, zich kunnen richten op de nieuwe kansen.
Laten we voor het gemak het vestigingsklimaat voor bedrijven in Nederland centraal stellen. Om uit te zoeken wat de belangen zijn en wie de belanghebbenden, moet een multi-stakeholder groep worden opgezet die inclusief is, d.w.z. alle partijen die belangen hebben worden betrokken. Ja, dat is de universiteit en de business school, en ja, ook de overheid, en ja, natuurlijk het bedrijfsleven, maar ook andere groepen zullen deel moeten kunnen nemen aan de probleemdefinitiefase. Denk aan planologen, infrastructuur en milieu vertegenwoordigers, economen (zonder winstdoelstelling) en kwantitatieve onderzoekers.
Maatschappelijk profijt zou centraal moeten staan, dan kan de RSM haar wetenschappelijke integriteit behouden en de politiek zich baseren op een breed draagvlak. Het bedrijfsleven vindt altijd wel een manier om profijt te maken, daar zijn ze slim genoeg voor.
Nog voordat ik straks oma wordt hoop ik mij te omgeven met belangengroepen die allen hun eigen ding doen en toch dezelfde maatschappelijke ontwikkeling nastreven. Het Societal Model als toekomstmuziek in het bedrijfsleven, de academische wereld, en de politiek.
