De recente strijd van Tony Nicklinson om, ondanks zijn volledige verlamming en de afwijzende Britse wetgeving, op een waardige manier te mogen sterven, deed mij beseffen hoe blij ik ben dat die eerste strijd in Nederland al jaren achter ons ligt. Sinds tien jaar bestaat immers de mogelijkheid om een arts te vragen om een einde aan je leven te maken wanneer er sprake is van uitzichtloos en ondraaglijk lijden. Een Nederlander heeft in zo’n situatie de mogelijkheid om te sterven, maar nog lang niet het recht. Euthanasie is alleen onder hele strikte voorwaarden niet strafbaar. En wat nu als jouw arts principiële bezwaren heeft tegen euthanasie? Of als je fysiek nog prima in orde bent, maar lijdt aan het leven? Wanneer krijg je in Nederland ook daadwerkelijk het recht om te sterven op een manier en moment van je eigen keuze?
Verschillende, met name confessionele, partijen hechten traditioneel aan de waardigheid van het leven en zijn daarom tegen euthanasie. Ik neem voor het gemak maar aan dat een algemeen recht om te sterven bij hen evenmin op draagvlak kan rekenen. Het is echter mijn grootste angst dat er op een dag iets gebeurt waardoor ik tot in lengte van dagen afhankelijk ben van de hulp van anderen. Voor mij zou zo’n bestaan – als ware ik een kasplant – weinig meer met leven te maken hebben, laat staan met waardigheid. Ik hoop dat mocht zo’n situatie zich voor zou doen mijn huisarts mij wil bijstaan om mijn leven te beëindigen.
Ik zou het trouwens ook begrijpen wanneer hij morele of principiële bezwaren tegen euthanasie zou hebben. Het lijkt mij niet niks om iemand te helpen om te sterven en de laatste uren van zijn of haar leven te begeleiden. Zoiets kun je niemand dwingen om te doen. Gelukkig zijn er genoeg artsen in Nederland die bereid zijn patiënten met hun wens om te sterven te helpen. In een stad als Den Haag of Rotterdam zal het niet zo snel een probleem zijn om een welwillende arts te vinden. Maar wat als je op het platteland aanloopt tegen een arts met principiële bezwaren? En wanneer de andere artsen in de wijde omtrek vergelijkbare bezwaren hebben? Ik kan mij gebieden in Nederland voorstellen waar zo’n situatie zich zomaar voor zou kunnen doen.
Op zo’n moment moet je als patiënt ook gewoon geholpen kunnen worden. Zou het dan niet mooi zijn wanneer een arts met bezwaren zijn patiënt gewoon zou doorverwijzen naar een van zijn collega’s die geen bezwaren heeft tegen euthanasie? Dat lijkt makkelijker dan het is, want juist principiële bezwaren zouden diezelfde arts kunnen belemmeren om zo’n doorverwijzing te schrijven. Het resultaat, een zelfgekozen dood, blijft immers hetzelfde. Een wettelijke verplichting om door te verwijzen lijkt mij hier dan ook de aangewezen oplossing.
Wat mij betreft gaat de politiek echter nog een stap verder en voert zij na 12 september een daadwerkelijk recht om te sterven in. Waarom zou je immers van iemand moeten verlangen om door te leven, wanneer hij of zij daar zelfstandig niet meer toe in staat is? Maak het mogelijk dat, ook wanneer er niet direct sprake is van medisch uitzichtloos en ondraaglijk lijden, iemand binnen een vooraf vastgesteld kader geholpen kan worden zijn of haar leven op een waardige manier te beëindigen.
Ik ben er trots op dat mijn handtekening onder het burgerinitiatief Voltooid Leven , dat zo’n eigen keuze beoogde te realiseren, staat en zou hem bij elk vergelijkbaar initiatief zo weer zetten. Mensen mogen al zelf bepalen hoe zij hun eigen leven willen leiden, nu wordt het tijd dat zij ook mogen kiezen om dat leven te stoppen. Zelfbeschikking is daarbij de sleutel: niets moet, maar onder voorwaarden kan er veel.
Wie geen behoefte heeft aan de mogelijkheid om te kunnen sterven wanneer zijn of haar leven fysiek of mentaal voorbij is, hoeft daar uiteraard geen gebruik van te maken. Belemmer mij alleen niet om wél de keuze te maken om te sterven wanneer ik het wil. Een keuze voor een goede dood.
Paul Breitbarth is namens D66 lid van de Provinciale Staten in Zuid-Holland. Deze column werd tevens op zijn eigen weblog gepubliceerd.
