De laatste video van Al Hayat Mediacentrum van Islamitische Staat toont een jongeman in oranje kleding gehuld en met geboeide handen. Ons viel de ring op die hij aan zijn linker ringvinger droeg en die dezelfde metaalachtige kleur had als zijn handboeien (moment 1.38). De ring intrigeerde ons. Daesh had niet de moeite genomen hem de ring af te nemen, misschien bewust, maar misschien ook wel onbewust. Wat wil de ring zeggen? Ongetwijfeld had de jongen er betekenis aan gegeven. Misschien was het de bezegeling van een verloving of een stille vriendschap. Hoe dan ook, de ring ontroerde ons als kijkers. De bredere context van het filmpje is dat twee jongemannen uit would be hoofdstad Raqqa van Islamitische Staat bekennen spionnen van de vijand te zijn geweest. Aan het einde van het filmpje worden ze doodgeschoten. De twee jongens behoren niet tot de drijvende krachten achter de website Raqqa is Being Slaughtered Silently, zoals sommige media berichtten.
In een eerder opiniestuk betoogden Vino Avanesi, student Algemene Cultuurwetenschappen aan Tilburg University, en ik dat de wreedheid en perverse fantasieën waarvan de video’s van Islamitische Staat telkens weer getuigen niet het resultaat zijn van het overleg van een stelletje sadisten die in het Al Hayat Mediacentrum verantwoordelijk zijn voor de inhoud en opzet van de video’s. Alles staat in dienst van de ideologie, en in de ISIS glossy Dabiq, aflevering 7, wordt uitgelegd dat een en ander uitgevoerd wordt met een beroep op Koranvers 126 van de soera ‘De Bijen’: ‘En indien je vergeldt, doe dit dan naar mate u onrecht werd aangedaan.’ Oftewel: oog om oog, tand om tand. Het is overigens typerend voor Islamitische Staat om niet door te lezen, want het tweede gedeelte van het vers luidt: ‘maar als je geduld toont dan is dat voorzeker het beste voor degenen die geduldig zijn.’ Je kunt dus ook voor een andere, geweldloze optie kiezen.
Toch blijft het moeilijk om te geloven dat het in de filmpjes alleen maar om de uitwerking van het principe van oog om oog en tand om tand gaat. Ze lijken meer duidelijk te willen maken dan dat de doodstraf op verraad staat. Als we de video van de twee jongens nader onder de loep nemen, dan vallen de volgende zaken op.
De jongens worden verhoord door een ondervrager die de beschikking heeft over een boek dat de indruk wekt ‘de feiten’ te bevatten. De ‘spionnen’, want dat blijken ze te zijn, wordt naar de naam gevraagd, waarop de ondervrager vervolgens een bladzijde van het boek omslaat bij wijze van instemming: het gegeven antwoord en het antwoord in het boek komen overeen. Tegelijkertijd heeft de ondervrager de beschikking over een laptop met daarop ogenschijnlijk een programma dat voorziet in informatie over de spion. Tevens lijkt genoemd programma een analyse te maken van de stem de spion: wellicht vergelijkbaar met een leugendetector. Tussen de opnames van de verhoren door worden er beelden getoond, ten overvloede voorzien van de term ‘Reconstruction’ (in het Engels, en dat terwijl in het filmpje alleen maar Arabisch wordt gesproken en geen ondertiteling bevat), hoe beide jongens ‘spionnenhorloges’ zouden hebben gebruikt (moment 1.44) waarmee ze opnames maakten die ze daarna aan de vijand doorgebriefd zouden hebben.
De film in haar totaliteit beschouwend lijken de beelden gecreëerd te zijn om een werkelijkheid te tonen waarin Islamitische Staat duidelijk wil maken dat zij in technologische zin niet onderdoet voor haar vijanden, met name de westerse. Alsof ze wil zeggen: wat jullie kunnen, kunnen wij ook, maar dan beter en bovendien levensecht. Waar in westerse Hollywoodfilms de ‘geëxecuteerde’ acteurs na de scènes aan het bier gaan, daar blijven de ‘acteurs’ van Islamitische Staat letterlijk dood achter. Het bloed sijpelde uit de aan flarden geschoten hoofden van beide jongens.
Maar wat paradoxaal genoeg misschien nog belangrijker is: Islamitische Staat wil een wereld creëren waarin zij alwetend is. Zij wil haar burgers die er aan denken om te spioneren waarschuwen: spioneer niet, want we komen er toch wel achter en dit filmpje toont je wat er dan met je kan gebeuren. En deze tweede boodschap is opmerkelijk. Het filmpje is, we meldden het al, geheel en al in het Arabisch. Het toont twee jongens uit ISIS hoofdstad Raqqa. Het is duidelijk dat het filmpje in de eerste plaats voor interne consumptie is. Een relatie met de recente tegenvallers op het slagveld tegen de Koerden en de intensievere bombardementen van de coalitie lijkt voor de hand te liggen. Koerden en coalitie hebben dringend behoefte aan informatie ‘in the field’ en ISIS heeft wellicht daarom de controle op de eigen bevolking geïntensiveerd. Vanuit dat perspectief zou je het filmpje kunnen opvatten als een teken dat ISIS zenuwachtig wordt.
Dat zal allemaal best wel, maar dat brengt beide jongens niet terug.
