Opiniepeiler Maurice de Hond acht het ‘vrijwel onmogelijk’ om op basis van de komende verkiezingen een stabiele regering te vormen. Dat voorspelt hij in zijn opiniestuk “Als je deel van het probleem bent” Hij wijt de onbestuurbaarheid aan het democratische tekort, lees: de gebrekkige bereidwilligheid van politici om bij belangrijke besluitvorming de kiezer te raadplegen. Ook zouden ze hebben nagelaten hervormingen uit te voeren toen het economisch veel makkelijker kon. Henk en Ingrid, inmiddels gedegradeerd van middenklasse burgers naar een soort vuilnisbakkenras, de laagopgeleiden, zullen hun stem aanwenden om de zittende politici af te straffen voor de zaken waar ze niet om gevraagd hebben, zoals het Europese project. De Hond analyseert, voorspelt en tegelijkertijd roept hij, bij wijze van diagnose, op tot meer directe medeverantwoordelijkheid. Met als doel Henk en Ingrid bij de gevestigde politiek te houden. De hoop is dat ze voortaan eerst bij zichzelf te rade gaan alvorens de blik teleurgesteld richting populisme te wenden en daarmee het land onbestuurbaar maken.
Met zijn diagnose slaat De Hond de plank mis. Niet omdat hij ermee suggereert dat Henk en Ingrid Europagezinder worden wanneer ze verantwoordelijke burgers zouden zijn, maar omdat hij lijkt te geloven in een ideale democratie.
Democratisch tekort
In het gejeremieer over het democratische tekort van onze gekozen politici schuilt niets anders dan een gebrek aan humor. Wie geen humor heeft, weet algauw niet waar die het zoeken moet. Sommigen verlangen naar de opgelegde discipline van een verlicht despoot. Anderen, zoals Maurice de Hond, zoeken het in een grotere medeverantwoordelijkheid voor Henk en Ingrid. Niets dan dwingelandij, als je het mij vraagt. Kijk naar de Belgen. Hoe lang zaten zij zonder regering? Intussen hielden ze reuze gezellige massapicknicks en bewezen aan de hele wereld dat er meer is dan politiek.
We zouden meer moeten lachen om crises. Temeer als je beseft dat ze gebaat zijn bij een gebrek aan humor. Als een crisis uitbreekt, worden mensen bang en raken in paniek. In hun verlangen de situatie te normaliseren, zoeken ze naarstig naar oplossingen om de zelfbeheersing te vergroten. Ik zeg: beheersing is dodelijk voor de humor, en daarmee voor de democratie. Want democratie kán niet zonder humor. We hoeven er misschien niet altijd even hard om te lachen, maar humor is het vaak wel.
Gratie van idiotie
Neem nou de klacht dat politici zouden hebben nagelaten hervormingen uit te voeren toen het makkelijk kon. Zulke smakeloze broodjes moeten we niet lusten, vind ik. Feit is namelijk dat het niet zo gegaan is. En dat het niet zo gegaan is, heeft heus niet alleen met onze politici te maken. Het zijn niet alleen regenten die de kloof tussen politiek en burger in de hand werken, de kiezer draagt er in zeer grote mate aan bij. Immers, hij wil niet altijd inzien wat op korte én lange termijn goed is. Hij laat zijn oren hangen naar praatjesmakers. Hij koestert irreële verwachtingen en kiest vaak op basis van de minst verantwoorde plaatjes. Gecorrumpeerd door materiële rijkdom is hij steeds slechter geneigd tot een gematigd en harmonieus leven. Kortom, de kiezer is een asociale idioot en geen ideale burger. Een machtspoliticus is kwiek genoeg om misbruik van hem te maken, en hij laat het allemaal gebeuren. Achteraf heeft de politiek het gedaan.
Ziedáár het hilarische manco van de democratie: de domme kiezer en de politicus die hem laat geloven dat hij gelijk heeft.
Moeten we zo’n manco verhelpen? Nee, houden juist, om te lachen. Tegelijkertijd is het democratische tekort van essentieel belang voor onze democratie. Of zoals Matthijs van Boxsel het in zijn kostelijke Encyclopedie van de domheid stelt: ‘Democratie bestaat bij de gratie van idiotie. Streven naar volledige redelijkheid leidt tot antidemocratische maatregelen.’
Zwitserse humor
De kiezer is onschendbaar en dat is precies wat democratie zo leuk maakt. Dat vereist weliswaar een bestuurlijke grootmoedigheid van heb ik jou daar, maar daar kiezen politici zelf voor. Dat is hun vak en ze worden er goed voor betaald. Laten we dus in godsnaam heel goed beseffen dat het dankzij de ruimte is die de kiezer heeft om zijn politici van alles en nog wat de schuld te geven, dat de democratie zo houdbaar is. En daarmee dus het geloof dat we door om de zoveel tijd te stemmen, onze maatschappelijke werkelijkheid naar zo groot mogelijke tevredenheid controleren.
Bestuurlijke grootmoedigheid en een breed gedeeld gevoel voor humor vormen de olie van de machinerie die democratie heet, ik mag doodvallen als het niet waar is. Niet aan gaan zitten sleutelen, alsjeblieft, zoals ze dat bijvoorbeeld in Zwitserland al heel lang doen. Duizend jaar Zwitserse humor is dan ook het dunste boek dat ooit is geschreven. De Belgen zijn het lichtende voorbeeld en niet de Zwitsers. Ik lig in een deuk om de onbestuurbaarheid van een land.
Lees ook SaidelHaji.com.
