Een groep van zes kortgeschoren en getatoeëerde jongens is midden in de nacht op oorlogspad. Ze vinden hun prooi: een solitaire naar huis kerende man. Na een paar sarrende opmerkingen en een respons valt de eerste klap. Keihard in het gezicht. Bloedneus. Een tweede klap op de mond: tand eruit. Dan een schop tegen de benen, de man valt. Op de grond storten de anderen zich op hun slachtoffer. Schoppen, schoppen, schoppen. Tegen buik, rug, schouders en vooral het hoofd. De man ligt bloedend en bewusteloos op straat. Omstanders kijken weg, lopen snel door. Lachend gaan de schoppers verder. Misschien vinden ze een nieuwe prooi om de hoek. De man sterft op weg naar het ziekenhuis.
Het menselijk geweten is stervende. De jongens denken geen moment na over hun daad. Ze vinden zichzelf retekoel. ze vieren feest. Hun geweten is uitgeschakeld. Op de rechtbank, als ze gepakt zijn, tonen ze geen enkel berouw. Ze ontkennen glashard. Hun advocaat zegt dat het slachtoffer is overleden aan een erfelijke kwaal. De jongens lachen wat. Ze kunnen zich niets herinneren en verklaren onschuldig te zijn. Hun geweten werkt niet meer. Ze lijken wel zombies: ze hebben een lichaam, maar geen werkende geest.
Het geweten wordt gevormd vanaf het derde levensjaar. “Om van een geweten te kunnen spreken, moet er naast een cognitief besef van goed en fout een ontwikkeling hebben plaatsgevonden waarin geleerd is aan gebeurtenissen en handelingen een gevoel toe te kennen”, zegt Wikipedia. Er is dus geen besef meer van goed en fout. En het gevoel is defect. Voor het geweten en het oorspronkelijke gevoel is ‘de kick’ in de plaats gekomen. Veel zuipen, veel vechten, harde vechtsporten, geweld en grove seks. Tegen elkaar opbieden in bestialiteit. Op internet rouleert een foto van drie jonge kerels die een poes de kop hebben afgesneden. Ze poseren met de afgesneden kop lachend voor de camera.
Het overlijden van het geweten is het eindpunt van een sluipend stervensproces. Het is een endemisch maatschappelijk probleem geworden. Het lijkt ook het eind van de westerse beschaving aan te kondigen. Volwassenen geven namelijk geen voorbeeld meer. Ze dragen niets meer over op de volgende generaties. Ouders leren hun kinderen het verschil tussen goed en fout niet meer. Onverschilligheid is de norm. Scholen verwaarlozen hun taak. Politici geven een slecht voorbeeld. In het bedrijfsleven heerst een graaicultuur. Hoe moet je als jongere een geweten aanleren?
Toevallige beelden en gebeurtenissen uit de actualiteit: in Turkije spuit een grijnzende politieman een weerloze jonge vrouw bijtende pepperspray voluit in het gezicht. Omstaande collega’s grijnzen mee. In Parijs wordt een homostel dat hand in hand naar huis slentert kapotgeslagen en neergetrapt. In Spanje wordt een Nederlands stel doodgemarteld en in stukjes gesneden. Amsterdamse scholieren trappen op Mallorca een stadgenoot bewusteloos om een speelgoedje. In Nederland kennen we de kopschoppers en grensrechtermoordenaars. Topjes van een weerzinwekkende ijsberg. Het laffe geweld tegen onschuldigen is een onderdeel van onze westerse cultuur geworden. Ik heb de VS nog niet eens genoemd, met de schietpartijen en dagelijkse moordpartijen.
Hoe herstellen we het geweten in Nederland? Van onze liberaal-verlichte en antiklerikale partijen moeten we het niet hebben. Ze schaffen gewetensbezwaarde ambtenaren af. Of zijn zelf verwikkeld in diverse corruptieschandalen. Misschien dat het CDA of de andere christelijke partijen een gewetensoffensief kunnen beginnen. Maar ik vrees dat het uitdraait op nieuwe fatsoensrakkerij, en we moeten meer doen dan alleen ach en wee roepen. Op scholen ligt een gouden kans, maar zolang een leraar liever bij de voornaam genoemd wil worden en populair wil zijn, in plaats van opvoeden en grenzen tonen komen we daar oom niet veel verder. Thuis dan? Pa kijkt liever naar de (schotel)tv en Ma staat de hele dag te steunen in de keuken. Of zit in Yoga-kamp. De kinderen worden veelal aan hun lot overgelaten en zwerven op straat.
Ik ga bijna weer in de bijbel geloven. Wie men liefheeft kastijdt men. Inderdaad. Als je van je kinderen houdt geef je ze af en toe stevig te verstaan dat iets gewoonweg niet kan. Het hoeft geen draai om de oren te zijn, maar soms is het nodig. En nee, dat is geen kindermishandeling, wel een opvoedkundige maatregel. Op school moet de leraar tegelijkertijd inspirerend en streng zijn. En wij gewone mensen moeten laten zien dat het geweten nog springlevend is. Als we iemand bedreigd zien worden grijpen we in. We lopen niet weg maar komen in actie. Tenslotte moeten we als burgers met ons luide stemgeluid en ons stemrecht de corrupte en gewetenloze politici en bestuurders naar huis sturen.
Het wordt tijd voor een wederopstanding van het geweten.
