‘Armste gemeenten in Nederland vingen de laatste tien jaar drie keer zoveel vluchtelingen op dan rijkste gemeenten’. Dat is een beschamende vaststelling. Ik ga er van uit dat dat verschil niet ontstaan is omdat inwoners van de rijkste gemeentes een grotere hekel hebben aan vluchtelingen, of vaker dan anderen zeggen: ‘liever niet in mijn achtertuin’. Maar de hoofdoorzaak heeft te maken met de wijze waarop de vluchtelingen door het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) worden opgevangen.
Het COA is een grote, bureaucratische organisatie die de vluchtelingen het liefst grootschalig opvangt. 3000 bij Nijmegen, 1000 bij Weert, 500 in de Koepelgevangenis van Haarlem. Daarmee breng je de overhead-kosten omlaag en houdt je gemakkelijker zicht op en controle over de vluchtelingen. Precies een jaar geleden kwam de COA in opspraak omdat ze voor het gebruik van een leegstaand vakantiepark in Drenthe 2 miljoen euro per jaar betaalde. Een dergelijke grootschalige opvang creëert zijn eigen problemen. Oud-directeur van het COA, Nurten Albayrak, wordt vervolgd wegens valsheid in geschrifte. Haar salaris was hoger dan wettelijk toegestaan en zij gebruikte haar dienstauto voor privé-doeleinden. Het zijn de uitwassen van een aanpak die gericht is op het afschermen van de organisatie van controle door burgers en ook door de politiek.
Het is eenzelfde soort efficiëntie-denken die ook geleid heeft tot de fusies tussen woningbouwcorporaties, ziekenhuizen en universiteiten. Men moet de voordelen van zo’n gecentraliseerde opvang niet bagatelliseren, maar de nadelen in het bijzonder bij de opvang van vluchtelingen lijken groot.Want is een opeenhoping van wanhopige en soms getraumatiseerde vluchtelingen op de Veluwe, in Drenthe of Limburg wel zo’n goed idee? En wat betekent het voor het tot stand komen van contacten tussen Nederlanders en vluchtelingen? Zou het voor de opvang en integratie van vluchtelingen niet beter zijn om vluchtelingen onder te brengen op kleinere locaties, dicht bij de burgers?
Waarom ook niet gebruik maken van het aanbod van particulieren om vluchtelingen op te nemen? En waarom wijst het COA het gebruik van kerken voor de noodopvang van vluchtelingen af? Het COA geeft de voorkeur aan locaties waar minimaal vierhonderd vluchtelingen onderdak kunnen krijgen. “Dat is praktisch beter te organiseren als je kijkt naar logistiek en distributie. Bij versnipperde locaties waar steeds vijftig of honderd mensen terechtkunnen is het organisatorische aspect moeilijker.” Op zich is dat begrijpelijk maar het is de vraag of het voor de vluchtelingen de meest wenselijke situatie is.
Het leidt er bovendien toe dat veel burgers die graag een bijdrage zouden leveren bij de opvang, nu niets kunnen doen. Natuurlijk, de stichting Vluchtelingenwerk waarschuwt terecht om een dergelijk aanbod niet lichtvaardig te doen. Veel vluchtelingen zijn getraumatiseerd en hebben ook psychologische hulp nodig. Maar dat kan toch beter kleinschalig geregeld worden? Het is naïef om te denken dat er daarbij niets fout kan gaan. Maar het zou goed zijn al het COA de menselijke maat wat meer in het oog houdt en niet alleen kijkt naar logistieke efficiëntie.Het feit dat de opvang van vluchtelingen grootschalig plaats vindt en dat de burgers daarbij nauwelijks betrokken worden is niet alleen frustrerend voor diegenen die afwijzend staan ten opzichte van de opvang van vluchtelingen, maar ook, en misschien nog wel meer voor diegenen die de vluchtelingen een warm hart toedragen en hen graag willen helpen.
Daar komt nog iets bij. Op het ogenblik gaapt er een grote kloof tussen Nederlanders die een iets ruimhartiger vluchtelingenbeleid voorstaan en degenen die de grenzen willen sluiten. De eerste groep heeft mogelijk een te rooskleurig beeld van de opvang van vluchtelingen, de laatste groep ziet alleen maar problemen. Beide groepen zouden mogelijk dichter bij elkaar komen als zij daadwerkelijk betrokken worden bij de opvang. Het zwart -wit wordt dan mogelijk vervangen door vele tinten grijs. Hier in Bloemendaal zou volgens het COA een leegstaand bejaardentehuis niet geschikt zijn voor de opvang van vluchtelingen omdat het aantal plaatsen daar te gering was en de kamers te groot. Het eveneens leegstaande gemeentehuis zou niet geschikt zijn omdat er asbest gevonden is. Vanaf 1936 hebben daar ambtenaren gewerkt, maar voor vluchtelingen zou het veel te gevaarlijk zijn.
Give me a break…
