Een willekeurige greep uit het nieuws van de afgelopen tijd en het thema is duidelijk: leiders die ons belazeren en zich misdragen. Of het nu NZa-directeur Langejan betreft die zich liet fêteren door bedrijven waarop hij moest toezien, of politici die voor de zoveelste keer een onvoldoende scoren. Het is in en in triest dat we er inmiddels zo aan gewend zijn, dat we er niet of nauwelijks meer van wakker liggen. “Dat heeft toch geen zin joh, het zijn allemaal graaiers en zakkenvullers. Trouwens: zaterdag kwartfinale, Nederland kampioen! Hup Holland hup!” Zoiets.
Een werkgroep van de Raad van Europa die zich bezighoudt met corruptiebestrijding, stelde recent dat de Nederlandse Eerste en Tweede Kamer een gedragscode zouden moeten opstellen voor hun leden, met regels op het gebied van ethiek, integriteit en mogelijke belangenconflicten.
De werkgroep concludeert dat er nu nauwelijks regels zijn en dat het systeem er vooral op vertrouwt dat de media misstanden wel aan de kaak zullen stellen, en parlementariërs vervolgens zullen opstappen. Ook adviseert de werkgroep om vooral de minder ervaren parlementsleden meer bewust te maken van de risico’s op deze gebieden. Als ik dit lees dan zoek ik mijn toevlucht in de meest extreme vorm van godslastering. Een gedragscode voor mensen aan wie wij ons vertrouwen schenken? Dat noem ik geen leiders. Zelfs Jezus, niet de meest bekende management-goeroe, had hier zo zijn ideeën over. Op weg naar Jericho zei hij het volgende tegen zijn apostelen: ‘Jullie weten dat de volken onderdrukt worden door hun eigen heersers en dat hun leiders hun macht misbruiken. Zo mag het bij jullie niet gaan. Wie van jullie de belangrijkste wil zijn, zal de anderen moeten dienen, en wie van jullie de eerste wil zijn, zal ieders dienaar moeten zijn…’ (Marcus 10:42-44). Wat maakt iemand eigenlijk een goed leider? Een hoge testosteronspiegel en wat andere alpha-male kwaliteiten zoals spiermassa?
Volgens Simon Sinek, expert op het gebied van leiderschap gaat het om vertrouwen, veiligheid en opoffering. In een TED lezing met als titel “why good leaders make you feel safe”, zet hij uiteen dat er een evolutionaire noodzaak bestaat voor goed leiderschap.
In een tijd dat we nog behoorlijk harig waren en Axe chocolade deodorant voor mannen nog niet was uitgevonden, bestond de wereld vooral uit bedreigingen, het weer, voedselschaarste of hongerige roofdieren. Sociale cohesie, gebaseerd op vertrouwen, was een belangrijke voorwaarde om te overleven: als ik ga slapen weet ik dat jij op de uitkijk staat en je niet laat afleiden door berichtjes op je smartphone. Vertrouwen, loyaliteit en opoffering zijn concepten die vaak mede door de omgeving worden gecreëerd. In het leger is het gevoel van loyaliteit en opoffering voor elkaar, desnoods met je eigen leven, veel vanzelfsprekender dan in de rest van de maatschappij. Het is een basaal gevoel, waar in principe geen gedragscode bij komt kijken: ik offer me op voor jou omdat ik weet dat je het andersom ook zou doen.
Ik denk dat de gemiddelde so-called topmanager of “volksvertegenwoordiger” zich in zijn Château Cheval Blanc 1947 verslikt bij de gedachte dat hij zich voor zijn “volgelingen” zou moeten opofferen om hun belangen te dienen. Nee, die volgelingen moeten zich opofferen om zijn belangen waar te kunnen maken, om de jaarcijfers te optimaliseren. Als je kijkt naar de rol van een goede vader, dan zal hij er alles aan doen om te zorgen dat zijn kinderen kansen krijgen die nog beter zijn dan de kansen die hij zelf ooit heeft gekregen. Hij beschermt zijn kinderen, biedt ze veiligheid en onderwijs en legt discipline op als dit nodig is.
Echt leiderschap gaat in feite niet over een positie of hiërarchie. Het gaat over vertrouwen, veiligheid en verantwoordelijkheid nemen voor je naasten. Het risico durven nemen in plaats van als eerste van de Costa Concordia afspringen. Je opofferen als dat nodig is om het belang van de groep te dienen. Dan pas worden mensen echt loyaal en zullen ze er alles aan doen om deze wereld wat beter te maken.
Deze column is opgedragen aan mijn Man: hij is een echte vader en een echte leider.
