Vroeger werd televisie gemaakt voor de grootste gemene deler. Vrijwel alle media richtten zich daarop. Ruimte was beperkt, of het nu ging om een plek in de ether of een plek in de videotheek. Met beperkte ruimte kies je voor iets dat zoveel mogelijk mensen aanspreekt. Bij de Bruna vind je alleen bestsellers. Maximalisatie. Toen kwam het internet. Slimme bedrijven realiseerden zich dat er geld zit in de lange staart. Amazon.com verkoopt daarom alles. In 2008 bestond 36,7 procent van hun verkoop uit nicheboeken. Extra mooi aan zulke specialistische boeken: consumenten zijn bereid er meer voor te betalen. Met Amazon Studios lijken ze deze techniek ook toe te passen op televisieseries. Transparent zal niet iedereen bekoren, maar de mensen die kijken zijn waardevol.
Het serieaanbod dit jaar is een beetje teleurstellend voor de liefhebber. De verwachtingen zijn hoog, we zitten immers in de derde Gouden Eeuw van tv. Toch komen er maar weinig echt goede series uit en Game of Thrones alleen kan het gat van Breaking Bad niet vullen. Transparent was het beste dat ik dit jaar zag. De sfeer is die van Six Feet Under: een verstoord gezin vol complexe personages die overhoop liggen met zichzelf. Dat is niet toevallig, want bedenker Jill Soloway maakte eerder Six Feet Under.
Transparent gaat over een transvrouw en haar volwassen kinderen. Jeffrey Tambor (de vader uit Arrested Development) speelt Maura Pfefferman, geboren als Mort. Maura is net uit de kast aan het komen, naar haar kinderen en naar de buitenwereld. Ze is vaak verward, vaak hoopvol en vaak gekwetst, en ze geeft daarmee een mooi en indringend beeld van het transitieproces van transgender mensen. Haar kinderen zijn al even verward. Hoewel ze identificeren als cis, zijn ook hun gender- en seksuele identiteiten niet eenduidig.
Oudste dochter Sarah pakt haar lesbische lusten weer op, verlaat haar man en verwaarloost haar kinderen omdat een oude liefde haar heeft laten squirten. Zoon Josh verzamelt vrouwen zonder daar gelukkig van te worden. Hij weet niet zo goed of hij als tiener misbruikt is of dat hij super playboy was omdat hij toen met een oudere vrouw sekste. Benjamin Ali wordt makkelijk aangezien als lesbienne, maar houdt toch echt van piemels (meerdere tegelijk).
Transparent zit vol ongemakkelijke situaties en absurde dialogen. Het is verdrietig en grappig tegelijk. De hoofdpersonen worstelen met zichzelf en als kijkers worstelen wij met hen. Geen van de kinderen is echt sympathiek, het zijn verwende, egocentrische snotapen. In een van de meest confronterende scènes vraagt Maura aan Ali “If I didn’t give you any money, would you even talk to me?”
De serie is onmiskenbaar queer: de binaire tegenstellingen van identiteit worden bevraagd. In onze maatschappij zijn we gewend om man/vrouw, homo/hetero als opposities te zien. Transparent breekt daarmee. De identiteiten van de hoofdpersonen passen niet in vaststaande categorieën. Dat is hoogst modern – let vooral ook op de rol die tradities (niet) spelen in het leven van de Joodse Pfeffermans. Transparent draagt bij aan de zichtbaarheid van LGBTQs zonder op enige wijze te stereotyperen. Het leverde al twee Golden Globes op.
De Amerikaanse media-aandacht voor transgender mensen lijkt de afgelopen jaren exponentieel gestegen. Transvrouw Laverne Cox oogstte veel lof voor haar rol als transgender kapster in Orange Is the New Black en Caitlynn Jenner werd een paar weken terug volop geroemd om haar cover-coming out op Vanity Fair. Time sprak in 2014 al over “the transgender tipping point”. Het is daarom makkelijk om Transparent meeliften te verwijten. Dat is onterecht. Maker Jill Soloway liet zich inspireren door haar eigen vader. In alles voelt dat zij dit verhaal moest vertellen. Amazon is haar alleen gretig van dienst.
De productie van de eigen series van Amazon wijkt af van het standaardmodel. Makers kunnen via web hun ideeën voorleggen aan Amazon (zie de FAQ) die kijkers erover laat beslissen. Deze werkwijze bevordert frisse ideeën. Dat betekent niet dat Amazon niet net als alle producenten aan risicobeperking doet. In de uiteindelijke series zien we veel grote namen terug, zoals John Goodman in Alpha House en Gael García Bernal in Mozart in the Jungle. Die combinatie maakt het tot een veelbelovend productiemodel dat hopelijk de deur opent voor meer series als Transparent: hedendaags en herkenbaar voor groepen die zichzelf vroeger nauwelijks terugzagen op tv.
