De Raboploeg staat op de tweede plaats. Niet meer met de wielerploeg in de Tour de France, maar in het schandaal over het fixen van de belangrijkste rentetarieven in de financiële wereld. De afkoopsom van 774 miljoen euro die Rabo moet betalen, is na de boete die de Zwitserse bank UBS heeft gekregen, de hoogste die tot nu toe in het zich uitdijende Libor-schandaal is opgelegd.
Rabobank kan de megaboete wel betalen – de bank maakte in 2012 2,1 miljard euro winst en in de eerste helft van dit jaar 1,1 miljard, bovendien heeft de bank 1,5 miljard euro verdiend op de verkoop van vermogensbeheerder Robeco aan een Japans bedrijf – maar het imago van de coöperatieve bank als boegbeeld van burgermansfatsoen heeft een ongelooflijke dreun gekregen.
Want ook binnen de Rabo-organisatie blijken bonus gedreven financiële macho’s hun gang te kunnen gaan. In dit geval: zo’n dertig handelaren die dagelijks de informatie doorgaven waarop de Libor-rente, de graadmeter van de rentetarieven in de financiële wereld, wordt gebaseerd. Manipulatie van de Libor-rente leverde de handelaren winsten en bonussen op.
De frauderende Rabo-handelaren waren werkzaam in de financiële centra Londen, Hongkong, New York en Tokio, maar ook in het glazen hoofdkantoor aan de rand van de volkswijk achter het Centraal Station in Utrecht. Een aantal van hen is inmiddels ontslagen, maar met terugwerkende kracht worden hun bonussen niet teruggeëist. In verband met deze fraude ontslagen werknemers hebben aanzienlijke ontslagvergoedingen meegekregen die evenmin worden teruggevorderd.
Twee weken geleden kondigde Rabo aan dat de bank een streep zet onder de toekenning van bonussen. Na de bekendmaking van de Libor-boete is deze schijnheilige poging tot goed gedrag ontmaskerd als een betekenisloze afleidingsmanoeuvre.
De Britse en Amerikaanse toezichthouders die het Libor-schandaal onderzoeken zijn vernietigend over het gedrag van Rabo. Er waren meer Rabo-medewerkers gedurende een langere tijd bij de fraude betrokken dan in het geval van andere onderzochte banken. Ze gingen ermee door, zelfs toen het onderzoek van de toezichthouders al op gang was gekomen. De controlesystemen binnen de bank faalden, signalen over onregelmatigheden werden op het hoofdkantoor ontkent of niet eens opgemerkt.
De Libor-fraude begon in 2005, toen Bert Heemskerk nog voorzitter van de Rabobank was. Na het uitbreken van de financiële crisis in 2008 werd Heemskerk geprezen omdat zijn bank zich niet had laten meeslepen in de gekte van winstmaximalisatie tegen elke prijs. Desondanks ging bij Rabo de fraude onverminderd door.
Bestuursvoorzitter Piet Moerland heeft in zijn vijfjarige bewind de reputatie van de Rabobank volkomen uit zijn handen laten vallen. De prestigieuze Triple A-status – de hoogst mogelijke beoordeling van degelijkheid en kredietwaardigheid, die de Rabo als een van de weinige banken in de wereld bezat – ging in 2011 verloren. Het dopingschandaal dat de Rabo wielerploeg begin 2013 trof – iedereen wist het behalve Mart Smeets en Piet Moerland – was een blamage. Binnen de raad van bestuur brak slaande ruzie uit toen Moerland bestuurslid Gerlinde Silvis ontsloeg, zonder de financiële wonderman in de directie, Bert Bruggink, hierin te kennen. Bruggink had een relatie met haar.
Vlak voor zijn pensionering heeft Moerland, die zijn hele carrière binnen de Rabo heeft gewerkt, ontslag genomen. Hij is het offer op het altaar van het Libor-schandaal, maar de complete raad van bestuur had moeten opstappen. Daarvoor is deze zaak te omvangrijk, te schadelijk en te vernederend.
Na de crisis van 2008 werd aangedrongen op een gedragswijziging in de financiële sector en vijf jaar later kan worden vastgesteld dat dit onverminderd nodig is. Ook bij een bank die het poldermodel van het christelijke middenveld beweert te vertolken. De financiële sector moet nog altijd worden getemd.
Roel Janssen is financieel-economisch journalist en auteur van spannende boeken. Hij is als senior advisor verbonden aan het Haagse Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij zit ook op Twitter: @roeljanssen2go.
