Ik kon me wel vinden in het commentaar van Beatrice de Graaf bij de uitzending van Jeroen Pauw op de avond van de aanslag in Londen. Een dergelijke actie vereist weinig voorbereiding. Je hebt een auto nodig en een mes en je hoeft niet lang na te denken over de locatie. Ook hoef je geen ingewikkelde voorbereidingen te doen in de virtuele en reële wereld die mogelijk sporen zouden kunnen nalaten. Aanslagen als die in Parijs en Brussel vereisten wel dergelijke voorbereidingen. Niettemin hebben alle aanslagen, of ze nu eenvoudig van aard waren als die in Nice, Berlijn en Londen, of complex van opzet zoals in Parijs en Brussel, desastreuze effecten en brengen ze onnoemelijk leed te weeg.
De Graaf wilde zeggen dat het veiligheidsnet dat over Europa gespannen is blijkbaar zodanig functioneert dat het voor terroristen moeilijker zou zijn om ingewikkeld opgezette operaties op te zetten en dat terroristen daarom, al of niet direct aangestuurd door met name Islamitische Staat, hun toevlucht nemen tot de eenvoudigere acties. Vanuit dat perspectief zou je kunnen zeggen dat het veiligheid- en preventiebeleid effectief is hoewel er uiteraard nooit garanties zijn en het niet valt uit te sluiten dat Europa nogmaals geconfronteerd wordt met complexe operaties die een veelvoud aan slachtoffers eisen.
Een andere observatie die ik deed was dat de media-impact van de aanslag in Londen veel bescheidener was dan bij eerdere aanslagen. Er was geen 24 uur televisieaandacht voor de gebeurtenissen. De Britse premier May riep, zoals dat gebruikelijk is bij eerdere aanslagen, om toch gewoon normaal verder te gaan met het leven, en het opmerkelijke was dat de Britten dat ook deden. De conclusie lijkt gerechtvaardigd dat we aan het terrorisme beginnen te wennen en inderdaad -al te- snel weer over te gaan op de orde van de dag. Dat lijkt respectloos ten opzichte van de slachtoffers en dat is het misschien ook wel, maar er is ook een ander aspect. De effecten van de aanslagen lijken aan inflatie onderhevig te raken. De terroristen kunnen ons raken, zeker, maar er treedt gewenning op. En dat zal toch ook wel opgemerkt worden in de burelen van Islamitische Staat dat de aanslag opeiste. We hebben het al gezien in landen als Pakistan en Irak waar aanslagen aan de orde van de dag zijn. Ook daar geldt het credo gewoon door te gaan met het leven en trouwens, wat is het alternatief. Bovendien heeft Europa eerdere terreur overwonnen, de Rode Brigades in Italië, de Rote Armee Fraktion in Duitsland en de terreuraanslagen van Molukkers in Nederland.
Maar dan is er nog altijd wel de populistische retoriek. Het is idioot dat een politicus als Geert Wilders verklaart dat de schuld voor terroristische aanslagen zoals uitgevoerd in Londen bij de regering in Londen zit. Of in zijn Tweet:
Zwakke EU-leiders zijn politiek verantwoordelijk voor terreuraanslagen omdat ze de islam als oorzaak ontkennen en meer islam importeren.
— Geert Wilders (@geertwilderspvv) 22 maart 2017
Alles doet een land tegen terreur, maar het is qua aard nu eenmaal een veelkoppig monster en het valt heel moeilijk te stoppen. Ernstig is de frase in de Tweet waarin Wilders spreekt over het ‘importeren van meer islam’. Dat laatste kan alleen maar verwijzen naar mensen, want ‘islam importeren’ bestaat niet, ‘moslims importeren’ wel. Daarmee wijst Wilders als te doen gebruikelijk een zondebok aan, ‘de islam’ cq ‘de moslims’, en dat is dan een van de weinige overwinningen die de terroristen kunnen boeken. Ze hebben minder mogelijkheden in Europa zo lijkt het, de mensen zijn niet meer zo onder de indruk van de terreur zo lijkt het, maar de populistische leiders blijven in hun verklaringen ijzerenheinig de eigen elites de schuld geven. Daarmee zaaien ze verdeeldheid en polarisatie en dat is dan weer koren op de molen van de terroristen die immers alleen maar uit zijn op de ontwrichting van onze samenlevingen. Ik weet het: je moet altijd hoop hebben, maar mijn hoop dat de terreur snel verdwijnt is even klein als mijn hoop dat ‘onze’ populistische leiders tot inkeer komen en echt de rijen met ons, de mensen die ze beweren te vertegenwoordigen, te gaan sluiten.
