De directeur van de Universiteit van Leiden, die zich toen nog kanselier noemde, vertelde 45 jaar geleden als grap dat zijn Universiteit erg veel weg had van het Vaticaan, maar er was één verschil. In Rome had je 1 paus en 200 kardinalen, in Leiden had je 200 pausen en 1 kardinaal. Die kardinaal was hijzelf. Vroeger waren de hoogleraren inderdaad oppermachtig, tegenwoordig heeft een hoogleraar weinig meer te vertellen. Dat is het gevolg van de democratisering. Maar die democratisering, die aanvankelijk gepaard ging met heel veel inspraak van studenten, zou uiteindelijk leiden tot een bestuur dat aanzienlijk hiërarchischer is dan die van de oude hooglerarenuniversiteit, die wel autocratisch was, maar juist niet hiërarchisch.
De huidige bestuursstructuur lijkt erg veel op die in het bedrijfsleven, of, zo men wil, op de bestuursstructuur waarmee de communistische partijen zoveel succes hadden. Die bestuursstructuur werd ooit door een Franse communist als volgt verwoord: “Het Centraal Comité heeft het recht om emmers water van de bovenste verdieping naar beneden te gooien en de leden hebben het recht om dat water weer terug te gooien.”
De Maagdenhuisbezetters zijn nu zelf naar die ‘hoogste verdieping’ geklommen en gooien de emmers water van het College van Bestuur nu direct terug in het gezicht van bestuursvoorzitter Louise Gunning. Omdat die in de afgelopen tijd zich maar heel weinig bemoeid heeft met studenten, valt haar dat rauwelijks op het lijf. In het bezette Maagdenhuis voelde de burgemeester zich heel wat meer op zijn gemak dan de Gunning die ook PvdA-lid is en een tiental nevenfuncties heeft, maar haar belangstelling en ervaring ligt niet op het terrein van het onderwijs.
De minister van Onderwijs, Jet Bussemaker, was tot haar ministerschap lid van hetzelfde College van Bestuur waar Gunning voorzitter van is. Bussemaker zit nu in de comfortabele positie dat zij de eisen van de studenten kan ondersteunen, zonder zelf voor de uitvoering verantwoordelijk te zijn. Ik zou niet graag in de schoenen van Louise Gunning staan.
De groep van politieke regenten die op de universiteiten de baas is, heeft zich volledig geïsoleerd van de faculteiten. Faculteitsdecanen wordt direct aangewezen door het CvB zonder enige inspraak van degenen die onder hen werken.
Het siert de rector van de UvA dat ze bij die benoemingen let op de wetenschappelijke kwaliteiten van de decanen. Het is mede daaraan te danken dat de kwaliteit van het onderzoek aan de Universiteit van Amsterdam zo hoog is. Maar de kwaliteit van het onderwijs laat te wensen over, want onderwijs is geen prioriteit bij de benoeming van hoogleraren en universitair docenten. Toen ik voorzitter was van de afdeling politicologie heb ik geprobeerd om onderwijshoogleraren te benoemen. Geen sprake van zei het CvB. Ik heb geprobeerd een docent te ontslaan die zijn tentamens niet nakeek en iedereen een voldoende gaf. Ik kreeg geen steun van het CvB.
De Maagdenhuisbezetters imiteren hun voorgangers uit 1969. Toen had de rector magnificus, Prof A. Belinfante, de eis van democratisering ‘een loze kreet’ genoemd. Prompt vormde een klein aantal studenten een actiegroep De Loze Kreet en bezette het Maagdenhuis. Vorig jaar vond minister Jet Bussemaker dat studenten ‘competente rebellen’ zouden moeten zijn en prompt noemden de Maagdenhuisbezetters zichzelf ‘competente rebellen’.
Ook de reactie van de politiek is identiek. Toen stelde de CPN zich vierkant op achter de bezetters. Communistische timmerlieden bouwden zelfs een loopbrug tussen Aula en Maagdenhuis. Nu spreekt SP-kamerlid Jasper van Dijk de demonstranten toe, vlak voordat het Maagdenhuis opnieuw bezet wordt. Hij roept: “Geen dwangsommen, maar democratisering.” Dat gaat erin als een preek in een ouderling.
Er is nog een andere overeenkomst tussen de studenten van toen en de studenten van nu. Ook toen werd het rendementsdenken van de bestuurders afgewezen. Wij noemden dat toen ‘technocratische herstructurering’, maar net als toen wordt daar ook nu geen overtuigend alternatief tegenover gesteld. Ja, de kleine talen mogen niet opgeheven worden, en nee, bezuinigen willen ze niet.
SP en D66, samen met de PVV de meest populistische partijen van Nederland, keerden zich afgelopen zondag in Buitenhof ook tegen het ‘rendementsdenken’. Maar wat willen zij dan? Geen publicatie-eisen aan onderzoekers? Geen eisen aan de verhouding student/docent? Sodemieter toch op, het gaat om belastinggeld!
Er moet juist meer rendementsdenken komen, want dan zou er eindelijk eens een eind komen aan die reusachtige overhead die de UvA heeft. Iedere docent heeft een ambtenaar op zijn rug die iets doet met communicatie, administratie of gebouwenbeheer…
Zo’n zeven jaar geleden vroeg mijn assistent een offerte bij de technische dienst van de UvA voor de plaatsing van een aantal Lundia boekenkasten in de kamer van een hoogleraar. De kosten daarvoor bedroegen 3000 euro. ‘Bel Lundia eens’ zei ik. De boekenkasten zoals die op onze tekening stonden kostten 900 euro. Lundia vroeg 400 euro voor plaatsing van die kasten, terwijl de technische dienst ons 2100 euro in rekening wilde brengen.
Wij hebben toen in het geheim Lundia de opdracht gegund, want als het College van Bestuur er lucht van gekregen had dat wij onze eigen technische dienst zouden passeren, dan waren wij zeker op het matje geroepen. Nee, het rendementsdenken kan nog wel wat beter op de UvA.
