Solidariteit door een driekleur, steun betuigen door stilte, het debat en de dialoog willen opzoeken, de oproep om eenheid en rust te bewaren en angst en haat geen kans te geven? Typische hedendaagse emoties en reacties die mensen ervaren als er iets vreselijks gebeurt. De vraag is alleen of we met dergelijke emoties ‘de oorlog’ gaan winnen. Iedereen reageert weer anders op heftige gebeurtenissen. Sommigen mensen ontkennen de gebeurtenis, anderen worden overmand door emoties en zijn radeloos en weer anderen, waaronder ik zelf, hebben behoefte aan pragmatisme, aan een plan van aanpak. ‘Wat is hier aan de hand en wat gaan we er aan doen?’ Misschien een beroepsdeformatie, maar als arts redt je meer levens met een praktisch aanpak dan met een minuut stilte of een teddybeer.
Binnen 24 uur na de aanslagen in Brussel werd duidelijk dat pragmatisme niet de boventoon voert in onze samenleving. De coping tot dusver doet het meeste denken aan ontkennen, bagatelliseren en overdekken met het tegendeel. Niet de meest volwassen manier om met tegenslagen om te gaan. Den Haag kwam volgens protocol al snel op de proppen met het woord ‘ontsteltenis’. De minister-president is ontsteld. Ok. Ook BN-ers waren uiteraard weer ‘geschokt’, maar dat verbaast niemand meer, aangezien emotie per liter wordt verkocht om aandacht te trekken.
In de softere regionen van de sociale media dook uiteraard de Belgische driekleur al snel op, moeten we juist de verbinding zoeken met de Islam, haat zaaien voorkomen, de boel bijeen houden, liefde laten overwinnen en polarisatie, verharding maar vooral populisme geen kans geven.
De bekende Hoera-aanpak die per definitie goed is en waar je geen vraagtekens bij mag zetten. Net als vroeger in de kerk gaan dergelijke abstracties bij mij het ene oor in en het andere oor weer uit. Ik kan er niks mee, wat bedoelen we concreet?
Een maatschappij die na 70 jaar pais en vree heeft verleerd om met concrete dreiging om te gaan, reageert verward en haast infantiel als het bestaan op een dag daadwerkelijk wordt bedreigd. Kinderen reageren op nare gebeurtenissen door bijvoorbeeld een tekening te maken, liedjes te zingen, weer in bed te gaan plassen en stagneren eventueel in hun ontwikkeling.
In een land als Israël waar de dreiging van aanslagen dagelijkse realiteit is, worden concrete maatregelen getroffen om de kansen op aanslagen te minimaliseren. Het leger of de politie houdt op riskante locaties de boel in de gaten en controleert of er geen explosieven in je tas zitten. Maar het belangrijkste is de realiteitszin: ‘we worden omringd door mensen die ons bestaan bedreigen en daar moeten we letterlijk mee leven’. Niks verbindend communiceren als de dialoog zinloos blijkt te zijn. Soms staat een religieuze realiteit helaas te ver af van onze seculiere variant en is de bereidheid om tot een gemeenschappelijk perspectief te komen afwezig. Of heb ik die geheime en constructieve bijeenkomsten tussen ISIS en Westerse leiders gemist..?
Ik behandel als psychiater patiënten die zich vanuit een negatief zelfbeeld soms kwetsbaarder voelen dan nodig is. Of die vanuit een psychose dreiging ervaren die niet bestaat. Hoe cynisch dat veel ‘gezonde’ mensen in onze samenleving precies het tegenovergestelde doen: zich onschendbaar wanen terwijl de realiteit ons iets anders toont.
“Ja maar angst is geen goeie raadgever’. Angst is bij uitstek de emotie die onze voorouders heeft geholpen om te overleven. Maar laten we die angst dan wel omzetten in een concreet plan van aanpak, analyseren hoe het zo heeft kunnen gebeuren en hoe het allemaal voelt doen we later wel.
Ik heb namelijk recht op de grootste kans op overleven als ik met het openbaar vervoer naar mijn werk reis (artikel 2, Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens).
