Wie herinnert zich sugababes en superdudes nog? Deze sites waren populair in het midden van de jaren ’00. Meisjes danwel jongens plaatsten er hun foto en op die foto’s kon je stemmen. Jongeren vonden het leuk– volwassenen vonden het huiveringwekkend. In 2007 was ik op een conferentie waar een onderzoeker vol afschuw zulke profielfoto’s van meisjes toonde, afkomstig van een vergelijkbare site uit een ander land. Slide na slide werd duidelijk dat meisjes zulke foto’s op een vergelijkbare manier maakten: hoofd een beetje schuin, borst naar voren en de ogen verleidelijk in de camera gericht. Het oordeel van de onderzoeker was hard: het internet was een plek waar meisjes zich onderwierpen aan stereotiepe vrouwelijkheid.
Dat oordeel werd gangbaar en was ook buiten de academie luid te horen. Na deze veroordeling van de standaardpose kwam de kritiek op de duckface. Getuite lippen en een zaadvragende blik waren het nieuwe mikpunt. Ook hier zou het gaan om zelfseksualisering en ook hier werd het internet als schuldige aangewezen. Omdat heel veel meisjes op deze manier op de foto gingen werd er bovendien geklaagd over een gebrek aan originaliteit. Meisjes met een duckface zouden onzekere aandachtshoeren zijn.
Nu is het de beurt aan het lelijke zelfportret. Blogs worden volgeschreven met haatstukken over de ugly selfie, meisjes die een gekke bek trekken en/of expres lelijk doen op een foto. Deze keer is het probleem dat de meisjes niet echt lelijk zijn. Een ugly selfie wordt gemaakt door meisjes die aan het conventionele schoonheidsideaal voldoen. Daarom zou het een vorm van spot naar werkelijk lelijke meisjes zijn.
Al dit gezeur over foto’s van meisjes is onzinnig en gemeen. De puberteit draait om volwassen worden en volwassen worden draait om seksueel actief worden. Meisjes worden opgevoed met een ideaalbeeld van vrouwelijkheid. De sugababe-pose laat dus zien dat meisjes doen wat de maatschappij van ze verwacht. Waarom dan meisjes en niet de maatschappij daarop bekritiseren? De afwijzing van de ugly selfie maakt verder duidelijk dat het nooit goed is.
Een van de problemen hier is een eenzijdige focus op de objectificatie van meisjes. Naast sugababes waren er ook nog superdudes. In de aandachtseconomie zijn ook de lichamen van jongens handelswaar geworden. Codes van mannelijkheid zijn, net als codes van vrouwelijkheid, dwingend. Androgyniteit en sulligheid zijn daarbij belangrijke diskwalificaties, zeker in de onderbouw (vergeet niet dat de hipsterlook leeftijds- en klassegebonden is). Jongens worden ook geobjectificeerd en net als bij meisjes leidt dit tot bepaalde standaardposes voor foto’s. Die worden niet verontwaardigd ontleed omdat meisjes afzeiken bon ton is, juist voor semi-intellectuelen.
Hier ligt een tweede probleem, waarmee we tot de kern komen. Door te spreken over seksualisering van anderen plaatst de criticaster zichzelf boven zulke aardse zwakheden. Zelfreflectie ontbreekt altijd. De eenzijdige focus op meisjes verraadt ook nog eens een onderhuids seksisme. Het is daarbij opvallend dat het vaak vrouwen zijn die dit doen (zie daarvoor ook mijn slettistisch manifest). Ostentatieve bezwaren tegen foto’s van meisjes zijn uiteindelijk ook een vorm van zelfpresentatie. Het is een narcistisch kijk-mij-eens-kritisch-zijn. En zulk geneuzel is even voorspelbaar als de duckface zelf.
