Ouders van tegenwoordig kunnen niet meer opvoeden, was de boodschap die er gisteravond door de Vara werd ingepeperd. In plaats daarvan smeken ze hun kinderen om zich normaal te gedragen. Dat moet anders, verkondigde narcisme-expert Jan Derksen: “Er hoort er een bepaald angstniveau in de opvoeding te zijn.” Angst? Wat een kolder.
Kinderen hebben grenzen en verboden nodig om zich goed te kunnen ontwikkelen. Ouders moeten daarin consequent en duidelijk zijn, maar ook veilig. Een ouder kan rekening houden met de behoeften van een kind en tegelijkertijd uitleggen waarom iets (toch) niet mag. Daar moet je geen angst voor inzetten, maar veel geduld en een rechte rug; je moet een conflict met je kind durven aangaan en erop vertrouwen dat de onderlinge relatie dat goed kan hebben.
Volgens de makers van Zembla willen moderne ouders helemaal niet op die manier opvoeden, maar vriendjes zijn met hun kinderen. Ouders zouden tegenwoordig bovendien van hun kinderen kleine narcistjes maken omdat ze hen prijzen om wie ze zijn – ‘jij bent heel bijzonder’ – en niet om wat ze doen – ‘wat heb jij goed je best gedaan’.
Dat laatste is inderdaad veel verstandiger, al is het maar om toekomstige faalangst (‘help! Ik was geweldig maar ben mislukt’) of agressie (‘zak! Ik ben geweldig, dus hou je bek’) te voorkomen. Kinderen die bijzonder zijn, moeten dat continu bevestigen; dat zal vaak niet lukken. Kinderen die dankzij hun inspanningen iets bijzonders tot stand brengen, krijgen een kick en zelfvertrouwen. Ze kunnen iets!
Intussen vraag ik me twee dingen af. Om hoeveel incompetente ouders en verpeste kinderen gaat het nou eigenlijk? En twee: wie heeft bedacht dat een toename van narcistische trekken bij kinderen – wat iets anders is dan ‘narcistjes kweken’ – de schuld is van ouders? Onze maatschappij is doordrenkt van egoklopperij. Op alle social media vieren we onze persoonlijke successen, door coaches worden we aangemoedigd ons ‘eigen merk’ te worden, BN’ers hebben hun eigen glossy en bezoeken elkaars programma’s om elkaar te promoten, en in de kranten druipt de ik-journalistiek van de pagina’s.
We leren daarvan dat het noodzakelijk is steeds de aandacht op jezelf te vestigen: het is dé route naar persoonlijk en maatschappelijk succes. Geen wonder dat mensen desgevraagd veel vaker dan vroeger kiezen voor de optie ‘Ik sta graag in het middelpunt van de belangstelling’ dan voor ‘Ik val liever niet op’. Wie niet wil opvallen, marginaliseert zichzelf sociaal en economisch. Dat is slecht voor je eigenwaarde en slecht voor je portemonnee. Wie wel wil opvallen, vindt dat al gauw terecht omdat hij bijzonder en speciaal is. Hij heeft recht op aandacht en geld; meer aandacht en meer geld dan anderen.
Het is flauw, onjuist en kortzichtig om ouders de schuld te geven van een trend die voortkomt uit eisen die de huidige maatschappij stelt: jezelf onderscheiden en profileren, en voortdurend laten zien hoe uniek en fantastisch je bent. Gelukkig zijn de meeste ouders een stuk nuchterder dan de moeder van de 15-jarige Lloyd uit de Zembla-uitzending, die haar kind dag in dag uit op een voetstuk zet. Het schijnt dat elke schoolklas gemiddeld één of twee problematisch verwende kinderen telt. De boodschap van Zembla had daarom moeten zijn: ondanks dit egotijdperk doen Nederlandse ouders het geweldig!
