“Zzp’ers krijgen te veel belastingvoordeel en dat is desastreus.” Eens in de zoveel tijd staat er een econoom of politicus op die dit soort onzin roept. Afgelopen week was dat niemand minder dan Coen Teulings, voormalig directeur van het Centraal Planbureau en tegenwoordig verbonden aan Cambridge en de UvA. Da’s een prachtig CV, maar het maakt zijn uitspraken (te horen bij BNR en te lezen in het FD) niet minder schadelijk en contraproductief.
Alle respect voor Teulings, maar hij maakt hier toch echt moedwillig een aantal denkfouten. In de eerste plaats trekt hij zzp’ers en mensen in loondienst gelijk, zoals wel vaker wordt gedaan door mensen die de zelfstandigenaftrek dolgraag willen schrappen. Hun beider positie is echter onvergelijkbaar. Werknemers zijn voor langere tijd verzekerd van een vast inkomen, kunnen zorgeloos ziek zijn en hebben een werkgever die meebetaalt aan hun pensioen.
Zzp’ers zitten in een compleet anders situatie. Zij zijn ondernemers die risico lopen: op ziekte, op wegvallende opdrachtgevers en op financieel-economische tegenvallers. Dit risico kun je als overheid aanmoedigen, waardoor zzp’ers en kleine ondernemers innoveren of werkgelegenheid scheppen. Van deze effecten profiteert de Nederlandse economie en daarom is het ook jarenlang actief gestimuleerd door de overheid, onder meer via de zelfstandigenaftrek. Laten we daar niet spastisch over doen: iedere groep werkenden, ook mensen in loondienst, hebben aftrekposten en fiscale voordeeltjes.
Al die aspecten negeert Teulings, waarbij hij er gemakshalve ook maar even vanuit gaat dat zelfstandigen ‘per saldo’ meer verdienen, ook degenen voor wie het zzp-bestaan ‘geen vetpot’ is of zelfs een ‘gedwongen’ keuze. De reden dat veel zzp’ers geen pensioen opbouwen en niet zijn verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid is juist omdat ze daarvoor te weinig verdienen – tarieven staan namelijk onder druk. Mensen in loondienst bouwen ‘slapend’ een pensioen op, dus kun je prima betogen dat juist zij ‘per saldo’ beter af zijn.
Maar goed, Teulings staat bekend als PvdA’er en die partij wil al jaren de zelfstandigenaftrek afschaffen. In feite wil de PvdA (en ook de SP) van alle zzp’ers loonslaven maken, maar dat kán helemaal niet. Prima om dat voor postbezorgers en bouwvakkers te bepleiten, maar voor het gros van de zzp’ers is het onmogelijk: fotografen, journalisten, illustratoren, vertalers, kunstenaars en business-consultants werken op projectbasis en zijn oninteressant voor bedrijven om vast in dienst te hebben. Tegelijk is hun werk onmisbaar, dus wees blij dat ze er zijn.
De overheid en ook Teulings lijken echter helemaal niet blij dat er zelfstandigen zijn. Daarmee negeren ze een leger werkenden van inmiddels bijna een miljoen Nederlanders. Hardwerkende Nederlanders die alles zelf moeten regelen, dus die zitten niet te wachten op een overheid die hen lastigvalt met zzp’ertje pesten. Het doel van deze critici is doorgaans om schijnzelfstandigheid aan te pakken, maar volgens schattingen gaat dat slechts om 2 procent van alle zzp’ers. Schieten met hagel dus, en dan ook nog eens op de zzp’ers en niet zozeer op hun profiterende opdrachtgevers.
Niet alleen het gezeur over de zelfstandigenaftrek werkt voor zzp’ers contraproductief, maar ook het gemorrel aan de VAR – het papiertje dat je van overheidswege nodig hebt om de overheid te overtuigen dat je écht een zelfstandige bent. De nieuwe wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) is een gedrocht, waarmee VVD-staatssecretaris Eric Wiebes zowel zzp’ers als hun opdrachtgevers opzadelt met onwerkbare modelovereenkomsten.
Hadden zowel Wiebes als Teulings maar beter gelezen wat er in het langdurig achtergehouden Interdepartementaal Beleidsonderzoek ZZP staat, dan zouden ze beter begrijpen dat de arbeidsmarkt alleen maar flexibeler wordt en dat het geen zin heeft om de groeiende groep zzp’ers het leven zuur te maken. Nederland gaat ze alleen maar meer nodig hebben, dus is nu niet het moment om ze met negatief beleid over de kling te jagen. Niet zzp’ers zijn het probleem, maar hun critici. Die zouden moeten denken in kansen, niet in blokkades. Dat laatste is namelijk pas echt desastreus voor onze economie.
