Op het zonovergoten terras van het Amsterdamse café De IJsbreker spreek ik Roos Wouters. Roos is, naast heel veel andere dingen, auteur van boeken met mooie titels als ‘FUCK! Ik ben een feminist’ en ‘Carrièrebitches en Papadagen’. Roos ageert al lange tijd tegen de kloof die op de arbeidsmarkt bestaat tussen werknemers met een vast contract en flexwerkers zoals zzp-ers. Die elke bescherming en verzekering ontberen.
Is dat, nu er zo veel vaste medewerkers hun rechten verliezen en op straat komen te staan, niet een beetje achterhaald, zo vraag ik haar. Oh nee! Dat vindt ze helemaal niet. De kloof blijf onverminderd groot, alleen op een ander niveau, zegt Roos. Nog steeds zijn alle rechten van werknemers gekoppeld aan het contract met de werkgever: pensioen, WW, verzekering tegen arbeidsongeschiktheid, recht op scholing. Daarom blijven mensen die echt wel eens wat anders willen, op hun plek. De vaste baan voor een vast aantal uren is dan een keurslijf geworden. Als je de rechten niet aan de baan maar aan de individuele burger koppelt, krijgen mensen meer keuzevrijheid en komt er meer beweging op de arbeidsmarkt. Dan komt er ook ruimte voor het Nieuwe Werken, denkt Wouters. De manier waarop we nu in bedrijven het vaste werk inrichten, is achterhaald. We belonen het aanwezig zijn op vaste uren. Voor een groot deel van het werk zou flexibiliteit van plaats en tijd geen enkel probleem zijn. Mensen kunnen dan werk, scholing, zorg en vrije tijd inrichten op een manier zoals ze dat zelf wensen.
Roos Wouters maakt deel uit van een groeiende groep mensen die vinden dat we ons fundamenteel moeten herbezinnen op de manier waarop we de verzorgingsstaat georganiseerd hebben. ‘Nieuwe vormen van zekerheid bieden’, noemt Ivo Kuijpers van De Onderlinge dat. Ook hij schuift aan op het terras van de IJsbreker (wat heb ik toch een mooie baan!). Samen met anderen uit vakbonden, bedrijven en de wetenschap, verenigt in de zogenaamde Baliegroep, heeft Kuijpers een manifest geschreven voor een nieuw sociaal contract. Hij denkt na over een Basisregeling voor alle burgers. Die regeling moet je beschermen tegen verlies van inkomen bij ziekte of werkloosheid. Maar je ook helpen te investeren in jezelf, zodat mensen zich kunnen om- en bijscholen als ze dat willen. Ook in zijn redenering is het van groot belang dat de regeling gekoppeld is aan de individuele burger, niet aan de sector of het bedrijf waar je voor werkt of aan de CAO waaronder je valt.
De ideeën van Wouters en Kuijpers spreken me aan. Tegelijkertijd moeten we ook blijven nadenken over al die mensen die niet zo mobiel en flexibel zijn of willen zijn. Die een vaste baan hebben en willen houden. En die nu vaak werkloos worden omdat het bedrijf waarvoor ze werken liever overschakelt op flexwerkers en uitzendkrachten zonder vast contract. Of zij er met een basisregeling op vooruit gaan, hangt natuurlijk van de regeling af. En van de vraag hoe zeker een dergelijke regeling is, in tijden van begrotingstekorten en bezuiniging. Mensen als Ivo Kuijpers en Roos Wouters realiseren zich dat natuurlijk ook heel goed. Juist daarom is hun zoektocht naar iets nieuws zo interessant. Ik ga deze zomer nadenken wat GroenLinks met deze inspirerende ideeën kan.
Bram van Ojik is fractievoorzitter van GroenLinks in de Tweede Kamer en woordvoerder Sociale Zaken. Hij blogt tot de zomer voor ThePostOnline over sociale kwesties.
