Bij het Pieter Baan Centrum destijds werd hij toerekeningsvatbaar verklaard, waardoor hij geen TBS kon krijgen. In het dikke rapport stond dat hij zowel ‘narcistisch’ als ‘overmatig star is’. Een man die ‘lijdt aan een obsessieve compulsieve persoonlijkheidsstoornis’, die er ‘koel’ en ‘sociaal onhandig’ een ‘boekhoudkundige moraal op nahoudt’. Dat had ik zelf ook wel kunnen bedenken. Ik was een jaar of vier advocaat en weet van deze problematiek. Met dit soort ‘trekken’ ben je gewoon vanaf dag één een lost cause, echt. Run for the hills, dat is het enige advies met Volkert in je buurt. Geen aandacht, geen negatieve aandacht, geen positieve aandacht, niks.
Dus voor de mensen die nu opnieuw verontwaardigd zijn dat Volkert geen begeleiding meer krijgt: Wees blij! Er zijn voldoende andere manieren om hem zijn aandachtsziekte af te leren. Gewoon zijn speelgoed afpakken. Het enige nadeel daarbij is dat wanneer zijn narcistische supply in de vorm van rechtszaken opdroogt, hij iemand anders zal proberen lastig te vallen. Maar dat is dan maar zo. Uit respect voor Pim moet je ergens een streep trekken. Geen hulp, geen koffie en een keukentafelgesprek, geen begeleiding, geen voortgangsrapportages, geen gratis geld, maar een simpele ‘doei!’ Dat volstaat. Het liefst met de hartelijke groeten van de rechters.
Achter de beslissing om Volkert toerekeningsvatbaar te verklaren zat natuurlijk een hoop politiek en tunnelvisie, zoals dat ook bij Lucia de B. het geval was. Zij zou manipulatief zijn, schuw en stilletjes. Er stond nog net niet in het rapport dat ze van bezemstelen hield en toverdrank. Maar helemaal onlogisch was de conclusie bij Volkert niet. Hij had -en dat geloof ik ook- ten tijde van zijn daad psychisch de vrije keuze om te kunnen doen wat hij deed. Hij was niet psychotisch, niet zwakbegaafd, niet door ‘een emotie overmand waar hij redelijkerwijs geen weerstand aan had kunnen bieden’, zoals dat dan officieel heet. Hij was er gewoon met zijn hoofd bij.
Maar dan het strafrechtsysteem in ons land. Dat denkt namelijk zo: je was er wel bij met je hoofd maar je hebt iets gedaan waar wij met ons hoofd niet bij kunnen, althans dat horen we te vinden. Dus de dader is in feite wel gek, maar niet vanuit de pathologie van de dader bezien, maar vanuit die van de maatschappij. Vanuit de maatschappij bezien kun je de gevolgen niet gewild hebben, want wij zouden zoiets noooooit doen. Ik zag dit fenomeen laatst heel treffend terug in een artikel over ouders die hun kinderen vermoorden. De deskundige schreef: ‘ik heb nooit gemerkt bij deze ouders dat ze het echt wilden. Er was altijd sprake van een tragische situatie’. Die benadering is een godsgeschenk voor daders die narcistisch, psychopatisch of anderszins moeilijk te diagnosticeren (want ze spelen een prachtig toneelstuk) en te behandelen zijn. Dat betekent bij goed acteerwerk namelijk weinig straf en een hoop aandacht, hulp, begrip en ‘verzachtende omstandigheden’ in het vonnis.
Het wil er bij de meeste psychologen en rechters maar niet in dat de mensen voor hun neus vaak helemaal niet ‘tragisch’ zijn en dus onbehandelbaar, maar gewoon slécht en onbehandelbaar. En gevaarlijk. En dus achter tralies horen. Het zijn de heksen zonder bezemstelen en toverdrankjes. Mensen met gewone stropdassen en gezinnen en vakanties naar de Veluwe. Volkert is zo’n slecht mens. Het kan hem niet schelen wat hij heeft gedaan. Hij voelt zich een held. Het is eigenlijk bizar dat het strafrechtsysteem maar zo weinig middelen heeft om ‘de slechte mens’ op te sluiten. Dat noemen we officieel humaan, geloof ik.
Vandaag las ik in het Algemeen Dagblad dat een verdachte de nieuwe geliefde van zijn ex in de voortuin met een slagersmes om het leven had gebracht. Hij hoorde negen jaar tegen zich eisen. Niet ontoerekeningsvatbaar. Zijn ex zal straks, over een paar jaar alle ellende weer over zich heen krijgen, van de gek die nooit te gek is om te stoppen. Zo gaat dat.
