Vandaag protesteren omroepmedewerkers tegen de geplande omroepbezuinigingen. De afgelopen weken werden we doodgegooid met de leus dat de Publieke Omroep ‘niet 1, 2, 3’ wegbezuinigd kan worden en vandaag vragen Sven Kockelmann en Fons de Poel zich in de Volkskrant af waar toch die haat jegens de omroepen vandaan komt. Het antwoord is simpel: die zogenaamde ‘haat’ komt voort uit precies dit larmoyante gezever.
Want waar komt toch die notie vandaan dat wat de omroepen doen, zo belangrijk is dat er niet op bezuinigd mag worden? Valt het land uiteen als Yvon Jaspers geen boeren meer aan het huilen kan maken? Is de democratie in het geding als Caroline Tensen Een tegen honderd (een spelletje dat achtereenvolgens werd gemaakt door RTL, Tien en Talpa) niet langer presenteert voor de NCRV maar voor SBS?
Het is crisis, de broekriem wordt aangehaald. Voor ieder bedrijf een goed moment om het eigen functioneren eens onder de loep te nemen en overbodige onderdelen weg te saneren. Maar niet voor de Publieke Omroep. Omdat de NPO de afgelopen decennia zo veel subsidie kreeg, denkt men dat de NPO van levensbelang is. Een goede onderbouwing lijkt men overbodig te vinden.
Laten we eens verderop in het medialandschap kijken. Een commerciële zender als RTL heeft ook last van de crisis en moet ook op de kleintjes letten. Je zal als RTL-medewerker moeten aanzien dat de Publieke Omroep met gemeenschapsgeld een commercieel en inwisselbaar format als Boer Zoekt Vrouw voor de neus van jouw werkgever wegkaapt. Aanzien dat de Publieke Omroep met dat format vervolgens enorme hoeveelheden reclamegelden binnenharkt, die anders naar jouw opdrachtgever waren gegaan. Als je dan ontslagen wordt omdat RTL het ook met minder moet doen, kan je dan naar het Malieveld om uit te huilen bij de minister?
De Publieke Omroep is ooit opgericht omdat we niet willen dat alleen marktwerking onze informatievoorziening bepaalt. Een uitgangspunt waar de overgrote meerderheid het nog altijd mee eens is. Het NOS Journaal, Tegenlicht, Klokhuis; we betalen er met zijn allen graag aan mee. Maar Boer Zoekt Vrouw, Een Tegen Honderd, Lingo; vervult de NPO daarmee werkelijk een publieke functie? Het lijkt me niet. Waarom er een camera meegaat als Jan Smit, Nick en Simon of Frans Bauer op vakantie gaat is mij al helemaal een raadsel.
Maar, zal omroepvoorzitter Henk Hagoort zeggen, de Publieke Omroep is er voor iedereen. Ook dat hebben we met z’n allen afgesproken. Trots vertelt hij dan dat zijn programma’s 85 procent van de Nederlanders bereiken. Dat is nog altijd 15 procent minder dan de doelstelling, denk ik dan, maar dat is niet het punt.
Het punt is dat dit een retorisch trucje van Hagoort is. Ja, we willen dat de omroep zo veel mogelijk mensen bereikt, maar mét unieke programma’s! Hagoort moet programma’s maken die zo uniek, zo relevant en zo goed gemaakt zijn, dat 85 procent van de Nederlanders daarom op zijn zenders afstemt. Niet door hen inwisselbare pulp voor te schotelen, omdat je weet dat ze het toch wel slikken. Dat doen al die andere zenders al.
En daarmee komen we bij de toekomst van ons publieke bestel. Hoe hard Hagoort ook roept dat zijn werk te belangrijk is om weg te bezuinigen, hij voert een achterhoedegevecht. De maatschappij en het medialandschap veranderen snel. In plaats van mee te veranderen, houdt Hagoort vast aan relikwie uit de vorige eeuw, aan het skelet van een ontbindende zuilenmaatschappij.
Over tien jaar kijken we enkel nog televisie via internet en hoofdzakelijk on demand. Over tien jaar kijken we niet naar zenders, maar volgen we presentatoren en thema’s en zullen programma’s niet langer leunen op het bereik van een zender, maar zelf hun publiek moeten zoeken. Over tien jaar zal nog een laatste plukje babyboomers lid zijn van een omroep. De achterban bestaat hoofdzakelijk uit Facebookvrienden, of welk sociaal netwerk we dan ook gebruiken.
Een verzuilde Publieke Omroep bestaat over tien jaar niet meer en dus is het tijd het bestel en haar doel te heroverwegen. De oplossing is simpel: schrap alles wat een ander net zo goed of misschien wel beter kan, ontbind de omroepen, steek al je energie in goede, unieke en relevante programma’s, zodat die een groot publiek bereiken. Ja, ik heb het over het zogenoemde BBC-model.
De Publieke Omroep is marktverstorend, gemakzuchtig, hopeloos ouderwets en lijdt bovenal aan een ziekelijke vorm van permanente zelfoverschatting. Daar, beste Sven Kockelmann en Fons de Poel, komt die ‘haat’ jegens de Publieke Omroep vandaan.
