Vorige week slaagde De Wereld Draait Door er weer in een rel zich te laten voltrekken in de studio. Programmamaakster Mildred Roethof werd door vier meisjes uit haar ‘documentaireserie’ Rauw & Puur beticht van valse voorwendselen. Roethof kon niet meer uitbrengen dan dat ze de discussie niet wilde aangaan. De uitzending was voor mij niet alleen interessant omdat ik ben gepromoveerd op meisjescultuur, maar ook omdat een van deze meisjes deelnam aan precies dat onderzoek. Ik zat acht maanden bij haar in groep 8 en volgde haar in de overgang naar de brugklas.
Kritiek
Mildred Roethof raakte eerder in opspraak met Sex Sells. Hierin probeerde zij mee te liften op seksualisering door de zogenaamde breezerseks-cultuur te verbeelden. Dat de werkelijkheid anders in elkaar zat, deerde haar weinig. De jongeren kwamen in opstand en wonnen. De documentaire mag niet meer vertoond worden.
De kritiek op Rauw & Puur is elders al goed verwoord. Hans Beerekamp stelde dat dit geen documentaire mag heten, simpelweg vanwege de korte tijd die Roethof met de meiden doorbracht. Op faqfiles.nl, dat een positief tegenbeeld wil geven van hiphopcultuur, werd Roethofs straatexpertise met de grond gelijk gemaakt. Antropologe Manja Bomhoff wees op de ethische kant. Peter Breedveld vergeleek Roethof met “een koloniale pooier”: “en als ze klaar met ze is, gooit ze ze weg als een uitgeperste citroen”.
Gemene meisjes
Roethof heeft een scherpe neus voor ongerustheid over jeugdcultuur. De stijging van criminaliteit onder meisjes is al jaren bekend, maar werd niet eerder gevat op de Nederlandse televisie. In Groot-Brittannië is er wel veel aandacht voor wat daar chav-cultuur heet (bij ons vooral bekend door Vicky uit Little Britain). Een tweede bron van zorg die Roethof uitbaat wordt ‘the mean girl’ genoemd, waar ik eerder dit over schreef. Roethof lijkt haast wel op zoek naar dergelijke zorgen, om dan vervolgens onder het mom van ‘jongeren zelf aan het woord laten’ op angst in te spelen.
In Rauw & Puur laat Roethof de meisjes opscheppen zonder kritisch te zijn. Ze stelt dat crimineel gedrag de norm is, zonder zich in de cultuur te verdiepen. Ze loopt over een plein in Amsterdam-West en noemt dat een antwoord zoeken op de oorzaak van de ontsporing van de meisjes. Mildred Roethof heeft haar verhaal al klaar, ze schiet de ‘documentaires’ alleen voor de plaatjes bij dat verhaal.
Echte problemen
De kritiek op Roethof overschaduwt de inhoud van de documentaire. Een meisje vertelt hoe ze een meisje kattenvoer liet eten en met een riem sloeg. De moeder van een van de meisjes verklaart dat ze niet meer weet wat ze met haar dochter aanmoet. Een ander meisje zegt dat ze op haar zesde of zevende voor het eerst opgepakt werd. Het gaat hier om echte meiden met echte problemen.
Het verbaasde mij niet ‘mijn’ meisje op deze manier in beeld te zien. Toen ik haar vijf jaar geleden voor het eerst ontmoette, was zij het meest gevreesde én het meest populaire meisje in een klas vol met kinderen met een leerstoornis, op een school waar de leraren met tegenzin werkten, in een achterstandswijk waar de werkeloosheidscijfers de pan uit het rezen terwijl het gemiddelde inkomen het tegenovergestelde deed.
Als je zeg maar populair bent en iemand doet stoer tegen jou dan kan je zeggen: ‘Hou je…’ Je weet toch? ‘Hou je bek dicht, anders sla ik je op je bek’. Dan zijn ze stil, je weet toch? Als je ze dan gaat slaan denkt iedereen ‘wauw!’ en dan hebben ze helemaal geen tegenstand meer.
Ingewikkelde problematiek
De lange tijd die ik doorbracht op deze school stelde me in staat dieper te gaan dan een oppervlakkige uitleg dat zulke meisjes losgeslagen zijn en geen normbesef hebben. Hetzelfde meisje vertelde me:
Als je gepest wordt zeg maar, kan dat erge gevolgen hebben daarop, maar ook na schooltijd. Dat is wel erg. Op films zie je ook dat die kinderen ook misschien wel zelfmoord aan het plegen zijn, dus dat is wel erg. Als je alleen maar daardoor… omdat je dik bent, daardoor ga je je minderwaardig voelen dan anderen, dan is dat geen reden om zelfmoord te gaan plegen.
Dit meisje wist prima wat normaal gedrag was en op welke momenten zij daarvan afweek. Voor haar waren er situaties waarin pesten geoorloofd was, bijvoorbeeld als iemand ervoor koos om haar of haar vriendinnen te verraden bij de meester. Wanneer je goed naar Rauw & Puur kijkt, zie je ook dat de meisjes best weten wat er mis is. Dit zijn de interessante momenten voor mensen die werken met deze meiden (leraren, ouders, jeugdzorg): waarom toch dit gedrag vertonen als je weet dat het niet goed is?
Plat
Ondanks alle kritiek werd de aflevering afgelopen zondag gewoon uitgezonden. Opmerkelijk genoeg loopt de serie bij de NTR, het nieuwe samenwerkingsverband van NPS, Teleac en RVU dat prat gaat op “kwaliteit, betrouwbaarheid, toegankelijkheid en creativiteit” en dat “een bijdrage [wil] leveren aan de persoonlijke groei van mensen”. Niet direct de plek waar je dergelijke ordinaire, platte sensatietelevisie zou verwachten.
Mildred Roethof stelt dat ze de documentaire heeft gemaakt omdat ze iets voor deze meiden wil doen. Dat deze meiden dat niet meer wilden nadat ze ondervonden hoe Roethof te werk gaat, laat des te duidelijker zien dat Roethof niets geeft om haar informanten. De vragen die de problematiek oproept, worden bovendien niet beantwoord.
Het proefschrift Multi-girl-culture: An ethnography of doing identity is zowel te koop als online in te zien.
CC Foto: Drew Herron
