Kamervoorzitter is een prestigieuze functie. Na de smadelijke afgang van VVD-kneus Anouchka van Miltenburg bestaat aan belangstelling om haar op te volgen dan ook geen gebrek. Diverse Kamerleden hebben in de media laten weten zich gekwalificeerd te achten. Maar uiteindelijk bepalen partijpolitieke overwegingen en niet de geschiktheid wie de felbegeerde baan in de wacht sleept. Hieronder een kleine rondgang langs de belangrijkste kandidaten en een inschatting van hun kansen.
De meest voor de hand liggende gegadigde is Khadhija Arib, lid van coalitiepartij PvdA. Bouwde als eerste ondervoorzitter een goede reputatie op. Zit al zeventien jaar in de Kamer en kent dus het klappen van de zweep. Haar partij leverde afgelopen decennia met Dick Dolman, Jeltje van Nieuwenhoven en Gerdi Verbeet steeds bekwame Kamervoorzitters, wat eveneens in haar voordeel kan worden uitgelegd.
Maar Arib heeft ook schaduwkanten. Ze kwam pas op haar vijftiende naar Nederland en het accent van haar geboorteland Marokko is ze nooit kwijtgeraakt. Ze heeft naast de Nederlandse ook nog altijd de Marokkaanse nationaliteit, hetgeen voor de PVV een onoverkomelijk bezwaar vormt. Blijkbaar vanuit de ietwat vergezochte redenering dat Arib door haar dubbele paspoort een ‘onderhorige van de Marokkaanse koning’ zou zijn. Anderzijds: ook enkele andere fracties zien een vrouw die moeite heeft met de uitspraak van het Nederlands liever niet als Kamervoorzitter.
Naar verluidt dringt de VVD er daarom bij de PvdA op aan een minder omstreden fractielid naar voren te schuiven. De naam van Roos Vermeij – blond, oer-Hollands en een bedreven politica – valt. Arib is echter zo handig geweest zich al officieel als kandidaat op te werpen voor de opvolging van Van Miltenburg. Voor haar fractiegenoten wordt het daardoor nogal ingewikkeld om haar te gaan beconcurreren.
Toch maar een VVD’er dan? Ton Elias, een van de plaatsvervangende voorzitters en sinds 2008 Kamerlid, lijkt dolgraag te willen. Hij zou het ook zeker kunnen, maar in de Kamer leeft het gevoel dat na Van Miltenburg niet opnieuw iemand met een liberale partijkleur in aanmerking komt om de voorzittershamer te hanteren. Misschien maakt Elias meer kans als hij zijn schapendoeskapsel laat fatsoeneren, want daarover worden – achter zijn rug uiteraard – wel eens grapjes gemaakt. Een Kamervoorzitter dient tenslotte representatief te zijn.
Natuurlijk hoeft de nieuwe voorzitter niet per definitie uit de regeringscoalitie te komen. CDA-Kamerlid Madeleine van Toorenburg, sinds 2007 parlementariër, is bijvoorbeeld ook een optie. Haar partij doet het goed in de peilingen. Mogelijk wordt fractieleider Sybrand Buma na de verkiezingen premier. Waarom zou het CDA dan niet alvast de Kamervoorzitter mogen leveren? Van Toorenburg, die bekend staat als een pittige tante, heeft zich inmiddels officieel gekandideerd. Als VVD en PvdA het niet eens worden, zou het balletje wel eens automatisch haar kant op kunnen rollen.
Een outsider is nog PVV’er Martin Bosma. Bosma heeft als ondervoorzitter laten zien dat hij debatten strak kan leiden. Hij beschikt bovendien over gevoel voor humor, wat niet elk Kamerlid hem kan nazeggen. Maar de bereidheid bij andere fracties om de PVV het Kamervoorzitterschap te gunnen is gering. De partij geldt als te controversieel. Net als bij het dubbele paspoort van Arib een vreemd argument, want als Geert Wilders premier kan worden – en op papier is dat zeker mogelijk – zou een PVV’er dan geen Kamervoorzitter kunnen zijn?
Wordt het een van bovenstaande vijf of toch nog iemand anders? We zullen tot 13 januari geduld moeten hebben. Dan stemt de Kamer over haar nieuwe voorzitter. Heel openlijk en democratisch. Al wordt de boel vanzelfsprekend eerst in achterkamertjes dichtgetimmerd. Want democratie is iets heel moois, maar je moet het niet overdrijven.
