Ongelijkheid is helemaal top. Het is namelijk een prachtig buzzword voor politici die geconfronteerd worden met zaken waarvan ze zelf niet zo goed weten wat ze er mee aan moeten. Zoals terrorisme. Waar op rechts vooral spierballentaal wordt gesproken, wordt op links met name gewezen naar de eeuwige marxistische zondebok van (economische) ongelijkheid. Bied kansarme jongeren meer perspectief en dan zal de ISIS-propaganda hun afgebladderde sociale huurwoning-kamertje met enkel glas in de ‘Nederlandse banlieue’ niet langer bereiken, is het idee. Dit is net zo een groot sprookje als de rechtse (en zorgwekkende) mythe dat Dirty Harry-agenten met mitrailleurs (en desnoods ten koste van de grondwet) dat zooitje ongeregeld wel in het gareel zullen houden.
Zoals Birgit Pfeifer terecht betoogt in de Volkskrant: het cliché over armoede en terrorisme is onjuist. ‘De’ Syriëganger bestaat niet: deze komen uit alle (economische) lagen van de bevolking. Geen populair feit, en dus geen breed uitgedragen boodschap. De media grijpen dan ook het liefst naar voorbeelden die het cliché bevestigen, blijkens hun voorliefde voor thuisblijver en Twitter-lieveling Maiwand al-Afghani. Naadloos sluit hij aan op het verwachtingspatroon: niet bijster slim, maar desalniettemin dankzij de zweem van jihadisme een social climber. Hij mag tenslotte zo nu en dan in de media komen opdraven om op infantiele, haast aandoenlijke wijze de ‘sharia-geleerde‘ te komen spelen. Tegelijkertijd klampen politici zich even graag vast aan dit beeld van gemarginaliseerde, kansarme jongeren die zich in het nauw gedreven voelen door de Westerse samenleving. De arme donders kunnen maar niet succesvol worden en kiezen vervolgens het ‘snelle succes’ van martelaarschap of (in het geval van Maiwand, of voorheen Dennis ‘Abdelkarim’ Honing) als dawa-duider bij de Grote Mensen van de Staatsmedia. Maar vrees niet, kiezers: zie daar aan de horizon! De redding is nabij: de politici van dit land zullen deze arme schapen die afgedreven zijn van de kudde wel redden. Met kansen, mogelijkheden en perspectief!
Het noemen van ‘sociale mobiliteit’ als oplossing in de strijd tegen terrorisme is op zich vrij dubieus: impliciet wordt hiermee een groot deel van de moslimgemeenschap weggezet als loser van het systeem. Toch lijkt het erop dat dergelijke pleidooien voor sociale mobiliteit worden gezien als het ‘fatsoenlijke’ alternatief, hoe komt dat toch? Sociale mobiliteit is een zeer verleidelijk agendapunt voor politici. Het is gemakzuchtig en tegelijkertijd een PR-technisch pareltje: een politieke win-win. Het is gemakzuchtig omdat je hele pakketten aan maatregelen kunt treffen waarvan de effecten feitelijk onmeetbaar zijn, tenzij je vooraf duidelijk maakt wat je ermee bedoelt. Er is namelijk een belangrijk verschil tussen absolute sociale mobiliteit (het percentage die overstap van lagere naar hogere klasse maakt) en relatieve sociale mobiliteit (de waarschijnlijkheid dat een willekeurig individu de top bereikt). Uiteraard spreken politici liever van “sociale stijging” (bij hun beleid zijn er natuurlijk alleen maar winnaars!) en vergeten hierbij dat voor elke stijger er potentieel ook een daler is: mijn succes is misschien jouw verlies.
Zo werkt het nou eenmaal in de meritocratie die deze politici voorstaan. Zeuren over meetbare effecten van beleid is natuurlijk voor kniesoren, want met een ‘pakket maatregelen’ kom je als politicus al snel daadkrachtig over – je weet tenminste van aanpakken. Op een rechtvaardige manier ook nog. Want hier zit de PR-winst: sociale mobiliteit spreekt sterk tot onze verbeelding omdat het direct ons rechtvaardigheidsgevoel raakt. Want natuurlijk moet het niet uitmaken waar je wieg staat, en natuurlijk is het zonde als talent zijn weg niet weet te vinden naar de top: wie kan daar nu tegen zijn? Kortom: gemakzuchtige emotionele chantage van de bovenste plank.
Het gewauwel van onder meer D66-fractievoorzitter Alexander Pechtold over ‘kansen en perspectief’ is hiermee net zo misleidend en populistisch als de spierballentaal op rechts. Het zijn schijnmaatregelen, mooi meeslepend Martin Luther King-voer voor de bühne in campagnetijd. Politici op links en rechts misbruiken terrorisme als aanleiding om reeds bestaande, voorheen wellicht minder populaire, ideeën af te stoffen. Of dit nou gaat om geneuzel over ‘sociale mobiliteit’, het idee dat onderwijs altijd overal alles op kan lossen, het idee dat Team America-achtige maatregelen Nederland een stukje veiliger maken: van links tot rechts doen de politici een duit in het zakje.
Hiermee wordt een ding duidelijk: er zijn geen staatsmannen in Den Haag, alleen politici.
