De meeste tv-programma’s rond de politiek zijn in verval aan het raken. Nee, niet Zembla, niet Nieuwsuur of Zomergasten. Ik heb het over die andere categorie: de talkshows met steeds dezelfde tv-koppen, steeds dezelfde tv-gasten die steeds dezelfde tv-grappen maken. Het is een naar binnen gekeerd wereldje waarbij zelfvoldane en meestal ietwat cynische tv-journalisten een vast bestand van zelfgekweekte tv-bn-ers uitnodigen om over zichzelve te komen keuvelen. Een gezellig tv-onderonsje waarbij de rest van Nederland wordt buitengesloten.
Buitensluiting is ook de kern van het verval der politieke partijen in ons land. Misschien een rare sprong, maar de koppeling ligt er. Ook bij hen heerst een ons-kent-ons sfeer. Ook zij zijn naar binnen gekeerd en worden geleid door ietwat cynische en zelfgerichte persoonlijkheden. Ook bij hen gelden strikte regels: wie zich niet aanpast aan de mores of spelregels die ligt op straat.
Laten we eens inzoomen op de politieke partij anno 2013. De eerste vraag die opkomt is deze: wie is het die zich aanbiedt als volksvertegenwoordiger ten tijde van verkiezingen? Zij het pure representanten van de bevolking? Ware vertegenwoordigers van de demos? Vergeet het maar.
Het zijn partij -en vergadertijgers die al jaren en jaren via diverse baantjes en functies binnen de partij in het gevlij zijn gekomen van de partijtop. Dat gaat zo: na een intense lobby en verzekerd van steun van diverse partijmastodonten en/of bobo’s komen de Kamerlidmaatschap-ambiërende lieden voor een interne commissie die een lijst moet samenstellen voor de verkiezingen.
En u raadt het al: die commissie wordt samengesteld door de partijleiding. Een gesloten circuit dus. Wie uiteindelijk gekozen wordt is vooral een lijsttrekker, de numero uno, die vervolgens een loyaal gevolg aan dames en heren met zich meezeult de kamer in. Aldus ontstaat de partitocratie, in plaats van een democratie.
De kiezer doet nauwelijks mee, staat buiten het hek en mag slechts staren en rode stipjes zetten bij die lijst van 98% onbekende namen.
Dit alles leidt tot toenemende spanningen bij de bevolking, want de kiezer pikt het minder en minder dat behalve de buitensluiting ook de beloften die de tijgers hebben gedaan tijdens de campagnes meestentijds leeg en loos blijken. De bevolking wordt buitengesloten, en nog bedonderd ook. Hoe houden we de mensen rustig?
Daar komt de tv-journalistiek om de hoek. De gevestigde omroepen, publiek of commercieel, zitten tot hun nek verstrengeld in het toxische spel. De meeste TV-koppen kennen de partij-koppen immers persoonlijk, en dus is het een aangenaam een-tweetje tussen de twee. Wel zo makkelijk ook. De partijtijger heeft de journo nodig voor de broodnodige publiciteit, en de journo heeft de partijtijger nodig voor de invulling van zijn kletsprogramma. Zo is het prettig wederzijds ruggen krabben.
De TV-kop heeft bovendien van de Partijtijger geleerd. Met name zo’n bestand aan knechten is makkelijk. Ook hij maakt dankbaar gebruik van een eigen bestand aan loyale vriendjes en vriendinnetjes die niet te beroerd zijn tegen betaling en op afroep op te draven om de kijker te vermeien met eindeloos geouwehoer. Zulks heet entertainment. We kennen de Jorts, Fritsen, Brammetjes, Peters, Jacks en Paultjes inmiddels door en door en we kunnen hun verhalen wel dromen. En toch blijven ze breed lachend opdraven. Vrijwel nooit een nieuw geluid uit onverwachte hoek, geen enkele verfrissende toon, niets om wakker van te worden. Wauwelen, klagen, grinniken en kwekkebekken, meer is er niet.
En zo zakt ons landje langzaam weg in een blubber van leegheid en oppervlakkigheid, waarbij de media en de politiek elkaar én de samenleving in een houdgreep houden. De media doen hun taak en houden de bevolking in halfslapende toestand en de politieke partijen houden de bevolking ver weg van echte invloed. De overheid financiert dit spel, want kan aldus zijn gang blijven gaan. Ze trekt onbelemmerd meer en meer geld en middelen uit de samenleving om zich als peperdure woekering boven de samenleving in stand te houden. Een danse macabre, het roer moet om.
Godzijdank zijn er de nieuwe media, de sociale media, die de broodnodige veranderingen veroorzaken. Tot ongenoegen van de powers that be.
De hydrocefale, in paniek gerakende overheid heeft weinig controle op deze nieuwe telgen van de communicatiemiddelen. Ze zijn immers horizontaal gestructureerd, en daar kan de per definitie verticale grip van de overheid niet goed bij komen. De nieuwe media glijden als rul zand weg tussen de vingers van de overheid, de gevestigde partij, van de oude media. En dus van de oude machtsstructuren. Dat maakt deze tijd zo interessant.
De elektronische en digitale democratie komt steeds dichterbij.
Voorbeelden te over. Het Tahirplein, Istanbul, de protesterende vrouwen van Delhi, de demonstranten in Rio, noem ze maar op. Het zijn de nieuwe media die een prille maar oersterke organisatiekracht vertegenwoordigen. Zij verzorgen de coördinatie en onderlinge communicatie en dwingen steeds sterker en steeds vaker de oude machten op de knieën. Natuurlijk is er respons: harde onderdrukking. Maar hoe repressiever de oude regimes, hoe duidelijker het is dat de nieuwe structuren effectief werken.
Ook Nederland ontkomt niet aan deze ontwikkeling. Het is de voortschrijdende geschiedenis. Het feestje in Haren was slechts een voorproefje. De bevolking zal zich laten horen en voelen in alle uitingsvormen die de nieuwe media mogelijk maken. Soms jolig, soms kwaadaardig, soms bloedserieus. De politieke partijen zullen geen antwoord hebben. Zij zullen als reactie langzaam wegkwijnen in kleine, van de buitenwereld afgesloten wereldjes. De oude media zullen een zelfde lot ondergaan. Voor een groot deel verdampen en overgenomen worden door de nieuwe massacommunicatie. Langzaam, maar heel zeker ontstaat hierdoor stap voor stap een nieuwe samenleving. Met nieuwe communicatiemiddelen, gekoppeld aan nieuwe vormen van democratie.
