In de Volkskrant een interview met Elma Drayer en Hadjar Benmiloud: twee feministes van een verschillende generatie en met verschillende opvattingen over wat feminisme betekent. Drayer wordt aangeduid als ‘klassiek’, Benmiloud als ‘intersectioneel’. Wat Drayer wil begrijp ik, en ben ik het ook mee eens. Maar dat ‘intersectionele’ wil ik begrijpen, maar begrijp ik niet. Misschien spitst het verschil zich hierop toe:
“‘Welnee’, zegt Drayer. ‘Ik zal nooit zeggen dat vrouwen met een hoofddoek niet deugen. En natuurlijk wil ik de hoofddoek niet verbieden. Maar ik zou niet weten waarom ik er geen mening over mag hebben. Hoe je het wendt of keert, de islamitische hoofdbedekking is bedoeld als bescherming tegen de lustvolle blik van de man. Als mannen een probleem hebben met hun lusthuishouding zetten ze maar een donkere zonnebril op.
‘Benmiloud kijkt vermoeid bij dit onderwerp. ‘Emancipatie moet van binnenuit komen en ik denk dat je in een valkuil trapt als je andere vrouwen vertelt wat ze moeten doen.'”
Dat laatste is naar mijn gevoel heel belangrijk en het is misschien wel de kern van het verschil tussen Drayer en Benmiloud. De afgelopen twintig jaar kom ik dat steeds weer tegen: niet anderen mogen vertellen wat ze moeten doen.
Goed, denk ik dan. Je kan twisten over de toon, vriendelijk aanbevelend of categorisch en commanderend. Maar ‘anderen vertellen wat ze moeten doen’ is toch de motor van elke vooruitgang? Van Socrates tot Sartre. Van Mohammed tot Camus. Van Mary Wollstonecraft tot Eleanor Roosevelt. Telkens komen mensen naar voren die anderen vertellen wat ze moeten doen; hoe ze over iets moeten denken, wat de goede en de verkeerde richting is. Is dat niet onze morele plicht? Is dat debat niet de essentie van democratie?
Goed, dat moet wederkerig zijn. Mensen mogen mij ook vertellen wat ik moet doen (een recht waar ze overigens ruimhartig gebruik van maken moet ik zeggen, ook die ‘intersectionelen’). Maar we kunnen toch niet zonder? Volgens mij is die ‘valkuil’ essentieel voor de beschaving.
Ik kan mij ook niet helemaal aan de indruk onttrekken dat die ‘intersectionelen’ niet zulke goede argumenten hebben voor hun standpunten en dat ze daarom, bij wat je ook zegt, maar de kaart trekken van ‘wie ben jij om mij te zeggen dat …’.
De gedachte dat het alleen ‘van binnenuit’ moet komen is ook wat romantisch. ‘Van binnen’ moet ‘van buiten’ wat worden geprikkeld. En daar hebben we anderen voor nodig.
Foto: een intersectionele feministe viert haar vrije keuzes en emancipatie.
