Wist je dat er meer moslims in China wonen dan in Syrië? Voor veel mensen staat de Arabische wereld gelijk aan Islam en Islam aan de Arabische wereld. Dat is natuurlijk niet juist. In de Arabische wereld – sowieso een onprecieze aanduiding in termen van geografie en cultuur – wonen ook veel christenen en joden. Daarnaast wonen er veel moslims buiten deze regio. Ik heb het dan niet over de immigranten die van daar naar Europa zijn gekomen, maar over de mensen die in Afrika en Azië bidden tot Allah.
Onze focus op de Arabische wereld heeft te maken met de nabijheid van het Midden-Oosten. ‘Onze’ cultuur is nauw verbonden met ‘hun’ cultuur. Sterker nog, dit is een oppositie die historisch slecht te verdedigen is. Toen Damascus bloeide was er hier niemand te bekennen die kon schrijven. De wortels van onze beschaving liggen in de Levant en niet in Londen. De oppositie tussen west en oost vormt de basis voor onze ‘westerse’ identiteit. Zo stond in de Victoriaanse tijd de sluier symbool voor de ongetemde seksualiteit van die malle mensen in het oosten. Nu wij onszelf seksueel vrij vinden, zien we in de hoofddoek juist een symbool van bekrompen seksualiteit van die malle mensen. Dat Oosten is dus onze Ander: zonder zwart, geen wit.
Omdat we zo met hen (en dus met onszelf) bezig zijn, is het makkelijk om al die andere moslims te vergeten. We horen er meestal alleen iets over als ze daar iets stoms doen, zoals bommen af laten gaan of massaal meisjes verkrachten. Uiteraard krijgen we geen bericht over de landen waar alles koek en ei is. Kirgistan is zo’n land. Je hoort daar überhaupt nooit wat over. Mijn hoogopgeleide, kosmopolitische vrienden wisten ook niet waar het ligt. Kleine multiple choice test: wat is de hoofdstad?
[polldaddy poll=8176611]
Centraal-Azie is een immens gebied – Kazachstan alleen al is groter dan Europa – waar de meerderheid moslim is. Dit is het deel van de wereld waar de zijderoute liep – je weet wel, de karavanen die goederen en ideeën tussen west en oost verspreidden. Zo ook de Islam die op nieuwe plekken gebracht werd door Sunni-missionarissen. In Kirgistan is volgens Pew Research 88,8 procent van de bevolking moslim.
Op straat en bij mensen thuis merk je opvallend weinig van het geloof. Er wordt volop alcohol gedronken. In de hoofdstad zag ik een meisje met hotpants en een hoofddoek. Hoewel het ramadan is zie je overal mensen in daglicht eten en drinken. We logeerden bij een familie in een conservatief dorpje die rond 19 uur een soepje aten – dat is namelijk niet echt eten en dus doorbraken ze hun vasten niet. De moslims uit Kirgistan zien er geen enkel probleem in om met een glaasje wodka te proosten op Allah.
Die liberale invulling heeft te maken met twee zaken. De Kirziegen zijn van oorsprong een nomadisch volk. Dat betekent rondreizen en relatieve isolatie. Islamitische leiders kregen zo weinig vat op de stammen en het nomadische gewoonterecht ging altijd voor het shariarecht. Daarnaast was Islam in de Sovjet-tijd deels verboden. Het Arabische schrift en de koran werden verbannen. Die oppressie zorgde er niet voor dat de Islam verdween, maar wel dat de kennis over het geloof beperkt was. Sinds de onafhankelijkheid begin jaren ’90 komt de Islam weer op. Dit leidt tot zorgen van de regering: zo kampt Kirgistan net als Nederland met een honderdtal Syrië-gangers.
In Nederland lijken we soms zo gefocust op wat ‘anderen’ aan het doen zijn. Nederlanders die de Islam vrezen willen religieuze uitingen het liefst verbieden. Weg met moskeeën en boetes voor boerka’s. Aan de andere kant is er de Islampolitie. Dit zijn atheistische autochtonen die moslims in de gaten houden en bekritiseren als ze zich niet aan de regels houden. Ik weet van Marokkaanse meisjes dat Nederlandse jongens dreigden hun relatie met een niet-moslim aan hun ouders te verklappen. Op die manier maken we het onmogelijk voor hen om meer los of meer vrijgevochten te worden.
Alle religies zijn verspreid en dus vermengd. Wij zijn niet het eerste land dat de Islam tegekomt. Wie zich zorgen maakt over islamisering in Nederland doet er dan ook goed aan over de grens te kijken en lessen te trekken uit de manier waarop andere culturen de Islam hebben opgenomen. Het probleem is – denk ik – dat de tegenstanders van Islam in Nederland dat niet willen. Turkse en Marokkaanse Nederlanders zijn de Ander waartegen zulke autochtone Nederlanders hun identiteit afzetten. Een gematigde Islam is voor hen veel enger dan een radicale Islam. Als de Ander immers liberaal is, wat zijn zij dan nog?
Linda Duits reist in juli door Centraal-Azie. Ze twittert – zolang de wifi strekt – daarover onder #destans.
