Afgelopen weekend was het weer zover: een verjaardag waarbij één van de aanwezigen zich bijna in zijn appeltaart verslikte toen hij erachter kwam dat ik psychiater ben. “Psychiater?”, riep hij ontzet, “ja, dat vind ik altijd zo’n, goh hoe zal ik het zeggen..?” Ik liet hem even spartelen en schoot hem vervolgens barmhartig te hulp: “een vaag en raar beroep, vooral bedoeld voor softies die hun eigen luxeproblemen niet kunnen oplossen?”
De man knikte bedremmeld maar instemmend en vulde aan dat hij altijd het idee had dat psychische aandoeningen een vorm van karakterzwakte zijn en dat je bij problemen gewoon je best moet doen om “juist de positieve kant te zien”.
Ik was in vorm en gooide de beuk er in. Er zijn heel veel problemen waarover je prima met de buurvrouw, de kapper, een coach of een psycholoog (iemand die vier jaar psychologie heeft gestudeerd en geen dokter is) kan praten, afhankelijk van de ernst. Maar ik ben een dokter, gespecialiseerd als psychiater en behandel mensen die vaak ernstig ziek zijn. Hoe ziek dan? Nou, zo ernstig dat als we ze niet behandelen de kans heel groot is dat ze dood gaan. Bepaald niet meer niveautje kapper of coach dus.
Neem bijvoorbeeld een ernstige depressie. Wat zie ik dan in mijn spreekkamer? Iemand die op een stoel tegenover me zit en nauwelijks meer kan bewegen. In extreme gevallen heet dat katatonie: het hele lichaam is verstard of maakt oncontroleerbare bewegingen. .
Patiënten kunnen ook het idee hebben dat ze van binnen een groot zwart gat zijn en er geen spijsverteringsstelsel meer aanwezig is, waardoor ze niet meer durven te eten. Ook deze mensen gaan dood als je ze niet behandelt.
Gedachten of waarnemingen die niet overeenkomen met de realiteit noemen we psychoses. Een voorbeeld hiervan kan zijn dat iemand stemmen hoort die hem bevelen om een einde aan zijn leven te maken. Dus stel je voor dat je 24/7 de stem van je schoonmoeder hoort die in je oor schreeuwt: “Je bent een smerig, slecht onderkruipsel en het beste wat jij kan doen is voor de trein springen, doe het dan lafbek, doe het!”
Sommige mensen worden daar zo wanhopig van dat ze de druk niet meer kunnen weerstaan en het ook daadwerkelijk doen.
Sommige patiënten zijn de somberheid al voorbij en voelen helemaal NIETS meer. Deze afvlakking is vaak nog erger dan die somberheid. Een ander probleem is dat ze nauwelijks meer kunnen slapen. Of om vier uur in de ochtend al wakker zijn, niet meer kunnen inslapen en als een berg op zien tegen die hele lange dag vol ellende die voor ze ligt.
Patiënten met een depressie hebben ook vaak cognitieve problemen: het geheugen doet het niet meer goed, ze kunnen zich nergens meer op concentreren en kunnen helemaal geen beslissingen meer nemen. Het brein functioneert dan zo slecht dat het niet eens meer lukt om boodschappen te doen omdat het niet lukt om de stomste keuzes te maken. Die mensen kunnen urenlang verdoofd voor een schap in de supermarkt blijven staan en er niet uitkomen.
Een patiënt die zo ernstig ziek is help je niet met een bemoedigend schouderklopje of de briljante opmerking “na regen komt zonneschijn”.
In zulke ernstige gevallen moet je medicatie voorschijven om iemand te “redden”. Als die medicatie niet helpt of iemand eet of drinkt al een tijdje niet meer vanuit zijn depressieve stoornis dan ontkom je soms niet aan elektroshock therapie. Dat vertel ik liever niet op een feestje, want dan laten mensen van schrik hun drankje uit hun handen vallen en blijk ik opeens melaats. “Wat??? Doen jullie dat nog? Dat is barbaars, dat is toch uit de film One flew over the cuckoo’s nest. Voor de liefhebbers, noch einmal, pas op de beelden zijn letterlijk schokkend.
Dat was toen en heeft helaas tot erg veel negatieve beeldvorming geleid tot op de dag van vandaag. Tegenwoordig gaat dat dus heel anders en wordt deze behandeling uiteraard ook nooit gebruikt om iemand te straffen. Dit is een recent voorlichtingsfilmpje waarin een paar patiënten vertellen over hun behandeling en je kan zien wat er gebeurt tijdens de behandeling.
Tegenwoordig krijgen mensen dus spierverslappers en anesthesie, waardoor ze er nauwelijks iets van merken. Het effect is vaak indrukwekkend en het is aangetoond dat de effectiviteit zo’n 80 procent is, een zeer hoog percentage voor een psychiatrische behandeling. De bijwerking van deze therapie zijn lichte geheugenklachten die vaak na verloop van tijd weer verdwijnen en ruimschoots opwegen tegen de ellende van een depressie.
Kortom, psychiatrie gaat dus ook over mensen met ernstige aandoeningen waar ze enorm onder lijden en waardoor ze vaak niet meer goed kunnen functioneren en soms zelfs in levensgevaar zijn.
Ik ben blij dat ik als dokter deze mensen kan helpen. Voor al uw overige problemen: kijk eens wat vaker in de spiegel van de kapper, ga bewegen, eet gezond, zet die smartphone af en toe uit en doe gewoon normaal.
