Antisemitisme wordt altijd verpakt. Bijvoorbeeld als kritiek op Israël, de rituele slacht of op Ajax. Maar niet alle kritiek op Israël, de rituele slacht of Ajax is antisemitisch. De PvdA, D66 en de KNVB moeten zich sterker uitspreken tegen antisemitisme en zich niet verschuilen achter betamelijke kritiek op Israël of Ajax. Europa is een tribaal gebied waarin iedereen een wantrouwen koestert jegens iedereen, en aan het eind krijgen de Joden de schuld.
Het wordt zelden geuit als haat tegen de Joden. Bijna altijd is er een vehikel. Bolsjewisme, kapitalisme, Jezusmoord, rituele slacht, besnijdenis, vermeende ingrediënten bij het bereiden van traditionele gerechten, zionisme, politieke, economische, juridische, journalistieke of andere machten hebben allemaal wel als excuus gediend. Joden worden gezien als de motor achter de moderniteit of juist als vertegenwoordigers van achterhaalde gedachten. Kortom: vermenging van antisemitisme met andere kritiek is iets van alle tijden.
Het Zionisme, opgericht als de Joodse variant op het steeds sterker wordende nationalisme in de 19e eeuw, leidde uiteindelijk tot het oprichten van de Joodse staat, maar er is geen reden om aan te nemen dat dat het einde betekende voor het Europese antisemitisme. Hooguit werd het even wat minder politiek correct. Tegelijkertijd bracht het een nieuw vehikel voor ‘gerechtvaardigd’ antisemitisme voort: antisemitisme als Israëlkritiek.
Nu is er erg veel kritiek mogelijk op Israël, en veel ervan is gerechtvaardigd. Niet alle kritiek op Israël is dan ook meteen antisemitisch. Maar het is wel uitkijken geblazen. De gevarenzone: collectieve schuld verklaren “Ze doen wat ze zelf hebben meegemaakt”, ontkennen dat Joden recht hebben op een eigen land; “Er is een onderscheid tussen Joden en Zionisten”, als Joden of Israeliërs worden neergezet als bloeddorstige zeloten, éénzijdig aandacht wordt gevestigd op misstanden aan Israëlische zijde zonder dezelfde misstanden aan de andere kant te benoemen. Het is dus opletten geblazen; niet alleen als je insteek is ‘faire’ kritiek op Israël te geven, maar ook als je kritiek ontvangt.
Toen onlangs een motie in de Kamer ter stemming werd gebracht om subsidies te ontzeggen aan organisaties die zich antisemitisch uitlaten, werd dit duidelijk; omdat in een overleg voorafgaand aan het indienen van de motie ook organisaties die betamelijke kritiek uiten op Israël bij de discussie werden betrokken, stemden de PvdA en een aantal andere partijen tegen. Nu was die motie tamelijk nutteloos, maar dat weerhoudt de Kamer er wel vaker niet van ergens over te spreken of te stemmen. Uiteindelijk had de motie zelf een puur anti-antisemitische strekking.
D66 en de PvdA hadden ervoor kunnen kiezen om bij een stemverklaring uit te leggen dat betamelijke Israëlkritiek niet onder de scope van de motie moest vallen; de verantwoordelijke minister had de motie dan ook zo kunnen uitleggen en er zou vrijwel Kamerbrede steun voor geweest zijn. D66 deed dat niet, de PvdA meer dan halfslachtig. Daarmee is er geen cesuur gekomen tussen antisemitisme en betamelijke Israëlkritiek, waardoor de vermenging van de twee de andere kant op ook aan de orde kan zijn: de stemming kan zo uitgelegd worden dat D66 en de PvdA vinden dat antisemitisme soms betamelijke kritiek omvat, en daarom niet van subsidie uitgesloten moet worden.
Wie de kranten en de geschiedenisboeken leest, kan alleen maar tot de conclusie komen dat antisemitisme een Europees probleem is. In alle periodes waarin georganiseerd antisemitisme op enige schaal voorkwam, waren er ook andere onrusten. De Joden hebben bewezen dat ze, ondanks het antisemitisme, blijven voortbestaan. Hetzelfde kan niet gezegd worden van veel andere groepen. Antisemitisme is geen Joods probleem: het is een Joods constant gegeven. Het is dan ook niet gek dat veel Joden, eerder dan anderen, waakzaam zijn op, en gevoelig zijn voor de vermenging die optreedt tussen reguliere, niet-onbetamelijke kritiek en antisemitisme. Maar ook niet-Joden zouden er op moeten letten.
Het is dan ook te betreuren dat het antisemitische geschreeuw van sommige voetbalsupporters zo rampzalig slecht door de KNVB en bepaalde voetbalteams wordt aangepakt. Hier hetzelfde bagatelliseren: het is niet gericht tegen Joden, maar tegen Ajax (vanuit Ajax: “Het is een geuzennaam”), het is niet erg en we zijn er mee bezig. Nu heb ik zelf ook wel eens (vaker dan eens trouwens) aan een overleg deelgenomen waaruit de goede bedoelingen moesten blijken en heb ik zelf kunnen waarnemen dat deze bijeenkomsten vooral bedoeld waren om ons aan het lijntje te houden.
Feit is dat de KNVB en de voetbalclubs te weinig doen tegen voetbalgerelateerd antisemitisme. Het bestaat immers nog. En net als bij andere verpakkingen van antisemitisme is het geen natuurverschijnsel en is het in het belang van iedereen dat er wél wat tegen gebeurt.
