In de natuur heb je paringsdrang en nestdrang. De combinatie van die twee stelt de voortplanting veilig. Met de komst van betrouwbare anticonceptie heeft de mens de natuur overwonnen. De zucht om te seksen is er nog wel, maar de drift om een nestje te bouwen is nu optioneel. Zolang je niet zwanger wordt, duikt die namelijk niet op. Bij mensen is er nog aandrang, die bekend staat als de biologische klok. Vrouwen zouden automatisch baby’s willen maken. Dit idee van een kriebelend ovarium is een fictie, die bovendien – zo blijkt nu uit onderzoek – ook kwetsend is voor mannen. 
De biologische klok houdt in dat het vrouwenlichaam een inwendig mechanisme heeft dat vrouwen onvermijdelijk naar kinderen laat verlangen. Rammelende eierstokken betekent dat het alarm afgaat. Het klinkt logisch, maar het is niet waar. Die zogenaamd biologische klok is een sociaal construct, wij mensen hebben het bedacht. Het is bedoeld om vrouwen eraan te herinneren dat hun vruchtbaarheid tijdelijk is en dat de kans op geboorteafwijkingen met de leeftijd toeneemt. Het lichaam weet dit echter niet. Dat kent enkel paringsdrang.
Uiteraard bestaat er zoiets als een kinderwens. Die heeft te maken met voorkeur en sociale druk, maar wordt niet ingegeven door de natuur. Als meisje leer je van jongs af aan dat je voorbestemd bent om moeder te worden. Hoe ouder je wordt, hoe meer die druk toeneemt. Als vrouw van in de dertig val je sociaal buiten de boot wanneer al je vriendinnen kinderen hebben en jij niet. ‘Tik-tak tik-tak’ roepen tegen kinderloze vrouwen is een manier om ze aan te sporen om te gaan werpen.
Dit hele idee van de biologische klok gaat alleen over eierstokken. Daarmee wordt een prangende kinderwens tot puur vrouwelijk verschijnsel gemaakt. Mannen zouden juist babyschuw zijn. Over rammelende teelballen wordt nooit gesproken. Dat is onterecht.
Ook op zaad zit een houdbaarheidsdatum. De efficiëntie van sperma neemt af boven de 35 jaar en de kans op gezondheidsproblemen bij het kindje neemt toe. Daarom mogen spermadonoren in Groot-Brittannië niet ouder zijn dan 40. Uit onderzoek blijkt dat de kinderwens van kinderloze mannen eveneens piekt in de dertiger jaren en dat ook zij spreken over een drang naar kinderen. Daarnaast worden ook kinderloze mannen sociaal uitgesloten.
De Britse promovendus Robin Hadley merkt in zijn onderzoek dat zulke mannen het moeilijk vinden hierover te praten. Zijn meest recente studie [persbericht, nieuwsbericht] laat zien dat ongewenst kinderloze mannen daar heel erg mee zitten. Meer zelfs dan vrouwen. Ze voelen zich vaker geïsoleerd (50% van de onderzochte mannen versus 27% van de vrouwen), depressief (38% vs 27%), boos (25% vs 18%), verdrietig (56% vs 43%) en jaloers (56% vs 47%) omdat ze geen kinderen hebben.*
De les hier is niet dat we naast ratelende eierstokken ook klepperende teelballen moeten introduceren. We moeten juist af van dit idee. Met het verzinsel van de biologische klok worden verschillen tussen man en vrouw genaturaliseerd. We doen net alsof de natuur vrouwen dwingt baby’s te gaan maken, terwijl het in werkelijkheid gaat om verschillende sociale verwachtingen rond mannen en vrouwen. Dit verdoezelen van de sociale constructie van verschil gebeurt regelmatig, en in veel gevallen wordt er dan een ontoetsbare evolutionaire theorie bij verzonnen. Zo denken veel mensen dat mannen vaker geil zijn dan vrouwen, ook al is dat niet waar – zie dit overzichtsstuk dat meerdere van deze mythes ontkracht.
Er is een reden waarom zulke onjuiste ideeën in stand gehouden worden. De status quo wint als mensen denken dat de natuur en niet de maatschappij de kinderwens aanstuurt. Als maatschappelijke verschillen tussen mannen en vrouwen het resultaat zijn van verschillen in biologie, is het namelijk zinloos daar iets aan te doen. Je kunt de natuur immers niet veranderen.
Daarvan zijn vrouwen de dupe, omdat naturalisatie van verschil wordt ingezet om hun ongelijke positie ten aanzien van mannen goed te praten. Het onderzoek van Hadley laat ons zien hoe die naturalisatie ook ten koste gaat van mannen. Zolang we blijven praten over rammelende eierstokken, blijft de vergelijkbare sterke kinderwens van mannen een verborgen sociale realiteit. Daarin zijn de gevoelens van zulke mannen ‘onnatuurlijk’, wat de frustratie en schaamte bij hen vergroot.
Linda Duits (1976) schreef eerder het Pleidooi voor de Ongebruikte Baarmoeder.
* Deze cijfers moet je zien als aanwijzing: het onderzoek is nog niet gepubliceerd in een peer-reviewed tijdschrift en is gebaseerd op een survey onder slechts 108 respondenten. Het is onduidelijk of de verschillen significant zijn.
