Als je ouders rijk zijn en je klaar bent met het vwo, is het reuze hip om een tussenjaar te nemen. Lekker een jaartje reizen en nog even niet hoeven meedraaien in de kenniseconomie. Zo’n pauze van de maatschappij is goed voor je persoonlijke ontwikkeling, maar het is wel wrang dat andere jongeren die optie niet hebben. Zij moeten of direct werken, of direct gaan studeren. De invoering van de sociale dienstplicht kan dit rechttrekken. Alle jongeren worden dan in staat gesteld om nog een half jaar tot een jaar af te zien van de verplichtingen van semi-volwassenheid. Ondertussen groeien ze zelf en wordt de wereld beter – of je nu kijkt vanuit het ideaal van het maakbare individu, zoals rechts doet, of vanuit de maakbare samenleving, zoals links doet.
Onze jeugd moet op steeds jongere leeftijd keuzes maken. Dat is niet makkelijk en de kosten van falen zijn hoog. Een verkeerde studie kiezen is duur voor de student en duur voor de maatschappij. Veel algemene studies, zoals de brede bachelor sociale wetenschap of de hbo-opleiding Media, Informatie en Communicatie, ondervangen dit. Ze stellen studenten in staat erachter te komen wat ze eigenlijk interessant vinden. Het nadeel van die brede scholing is ze na afloop geen discipline werkelijk beheersen, maar van verschillende opleidingen hebben gesnoept. Het is veel beter om te ontdekken wat je wilt voordat je het hoger onderwijs betreedt.
Jongeren zijn ermee gebaat een tijdje buiten de eigen comfortzone te gaan. Tijdens de sociale dienstplicht komen ze dan in aanraking met mensen buiten hun eigen bevolkingsgroep, of dat nu gaat om klasse, etniciteit, seksualiteit of buurt. Dat brengt uiteindelijk alle mensen dichterbij elkaar. Bovendien krijgen jongeren zo meer waardering voor verschillende beroepen. In een maatschappij waarin de kloof tussen hoog- en laagopgeleiden steeds nijpender wordt, is dat geen luxe. Het Maagdenhuis laat zien dat jongeren volwaardig onderdeel willen zijn van de gemeenschap. Ze hechten daarbij sterk aan fysieke nabijheid. Laten daar nu een boel andere mensen ook om zitten te springen.
Onlangs zag ik de documentaire Ik Ben Alice (trailer). Eenzame ouderen bouwen daarin een band op met ‘zorgrobot’ Alice. Zij kan liedjes voor ze spelen, maar vooral kan ze vragen stellen en doen alsof er geluisterd wordt. De documentaire laat mooi zien hoe snel de senioren wennen aan de pop. Hij toont ook hoe schrijnend eenzaamheid is. Een mogelijke manier om je sociale dienstplicht in te vullen, is het gezelschap houden van bejaarden. Dankzij sociale media kunnen jong en oud goed aan elkaar gekoppeld worden. Wandel met een meneer die iets kan vertellen over de aanleg van de Deltawerken, of speel schaak met een mevrouw die ooit meedeed aan de Nederlandse kampioenschappen.
Ondanks de hoge werkeloosheid, is er genoeg te doen. Het gaat daarbij vooral om zorgtaken. De kinderopvang zou enorm gebaat zijn met extra handen: dit verkort wachtlijsten en verlaagt de kosten voor ouders (goed voor het besteedbaar inkomen dus). Je kunt boodschappen doen voor zieke singles. Je kunt ook assisteren bij een voetbalvereniging, helpen bij het COC of werken met thuislozen. Het is daarbij belangrijk dat de sociaaldienstplichtige enige eigen keuze heeft in het domein en in de taken. Pubers dwingen iets te doen dat ze stom vinden en opgelegd wordt is niet meer van deze tijd.
Wat wel van deze tijd is, is een verlengde afhankelijkheidsperiode van de ouders. Ouders zien het liefst dat de hele wereld voorzien is van rubberen stoeptegels. Ze zijn close met hun kinderen – wat die kinderen en pubers overigens over het algemeen heel fijn vinden – maar soms ook te close. Op hbo’s zijn tegenwoordig ouderavonden en aankomend studenten nemen hun opvoeders mee naar introductiedagen. Volwassen zijn schuift zo steeds een beetje op. Daar is niemand mee gebaat: jongeren niet, ouders niet en de samenleving niet. De sociale dienstplicht is een manier om onze jeugd daaruit los te wrikken, voor volk & vaderland.
