Het moet meer dan 10 jaar geleden zijn dat ik Rodaan Al Galidi ontmoette. Dat was in Rotterdam tijdens de “Nacht van de Illegalen” die de Rotterdamse politie had georganiseerd. Een van de illegale genodigden was Al Galidi, een uitgeprocedeerde asielzoeker, die in 2002 een gedichtenbundel gepubliceerd had onder de titel ‘De fiets, de vrouw en de liefde.’ Al Galidi komt uit het zuiden van Irak en vroeg in 1998 asiel aan. Hij kreeg geen vluchtelingenstatus en werd dus illegaal, maar had wel een vaste column in de Leeuwarder Courant en De Gelderlander.
Hij droeg die avond bij de Rotterdamse politie zijn gedichten voor, die van een eenvoudige schoonheid waren:
DE FIETS
Vele malen
wachtte mijn fiets niet op mij
zij was weg,
verdwenen
maar niet naar huis gegaan.
Is mijn fiets alleen,
Is ze eenzaam? Aan een andere fiets
bond ik haar vast.
En nog heeft ze niet op mij gewacht.
Soms
neemt de fiets met jou de trein
en ontdek je in Leeuwarden
dat ze in Heerenveen
Al is uitgestapt.
Rodaan Al Galidi vertelde mij dat hij in het AZC in Harlingen zichzelf Nederlands had geleerd. Toen hij 500 woorden kende besloot hij te gaan dichten. Een van zijn eerste gedichten was
WANDELING DOOR HARLINGEN
Zonder hond
zonder kat
zonder fiets
loop ik alleen naar zee.
Ik groet een oude man
en zijn hond antwoordt: ‘Hij is doof’.
Ik loop door
en groet een hond.
Zijn baas antwoordt:
‘Hij houdt niet van vreemden.’
Ik blijf lopen en zie een fiets een vrouw leiden.
Ik ren en zie een hond die zijn baas uitlaat.
Ik wandel en zie een hond fietsen.
Ik kijk door een raam, misschien zie ik iemand,
maar ik zie alleen een kat naar me kijken
die roept: ‘Wat een wereld!’
Ik doe mijn ogen dicht en ga verder.
O, wat moeilijk om in Harlingen te wonen
zonder hond
zonder kat
zonder fiets
Niet alle asielzoekers hebben zoveel discipline en talent als Al Galidi. Maar allemaal worden ze opgevangen in ellendige asielzoekerscentra die veel te groot zijn en waar alles geautomatiseerd is. Waar de maaltijden uit een magnetron komen en de verveling de sterkste geesten murw beukt.
Al Galidi profiteerde in 2007 van een generaal pardon, maar zakte in 2011 voor zijn inburgeringscursus, waardoor de IND het recht heeft hem zijn verblijfsstatus te ontnemen. In januari publiceerde hij een roman over het verblijf in een AZC, getiteld: ‘Hoe ik talent voor het leven kreeg.’ Op de omslag staat een samenvatting: “Semmier Kariem vlucht uit Irak. Zeven jaar van honger, verdwalen en angst later landt hij op elf februari om negen uur – of was het om elf uur op negen februari – op Schiphol. In de chaos van die eerste dagen in Nederland kan hij zich het precieze tijdstip niet meer herinneren. Hij vraagt asiel aan. Wat hij niet weet is dat hiermee het langste wachten van zijn leven begint, in het asielzoekerscentrum, een wachtkamer die hij deelt met vijfhonderd anderen.”
Mujtaba Jalali is een jonge asielzoeker uit Iran die vorige week is overgebracht van Den Helder naar Alphen aan den Rijn, waar hij nu samen met 1000 jonge mannen verblijft in een voormalige gevangenis. Pal naast dit reuze AZC staat de echte gevangenis, waarin – en ik citeer nu De Telegraaf – ‘volop wapens, smartphones en drugs circuleren die door corrupte bewaarders naar binnen worden gesmokkeld. Niet de directie of de bewaarders hebben het voor het zeggen, maar invloedrijke en vermogende gevangenen.’
In het asielzoekerscentrum ernaast is het al evenmin prettig toeven. Vorige maand maakte een asielzoeker er een eind aan zijn leven. Er loopt een onderzoek. Er wordt zoveel gestolen dat Mujtaba – die fotograaf is – zijn professionele camera bij mij heeft achtergelaten en alleen met zijn telefoon nog foto’s durft te maken. Maar hij blijft op zijn post om het leven in Alphen aan den Rijn vast te leggen. Hij SMS’te mij gistermiddag: ‘This morning a man cut himself with a knife in his chest. I prefer to stay here, professor. I’ll join your classes soon.’
Ook op 19 december verwondde een asielzoeker zichzelf met een mes. De man was homo.
