Deze dag moest dé dag worden van Kees Verhoeven. Het was 8 februari 2017, de dag dat in de Tweede Kamer de nieuwe wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten zou worden besproken. De D66’er had zich als eerste ingeschreven voor het debat en zou in de Kamer maar liefst 75 minuten spreken. Een uur en een kwartier om Nederland uit te leggen hoe slecht deze wet wel niet was. Verhoeven had ook twintig amendementen ingediend, twintig wijzigingen om de wet grondig te veranderen. De belangrijkste was ongetwijfeld zijn voorstel om het ‘sleepnet-karakter’ uit de wet te halen. Dit voorstel haalde het helaas niet – evenmin als zijn andere voorstellen. Reden voor Kees Verhoeven om bij de stemmingen nog één keer uit te leggen waarom D66 tegen deze nieuwe wet zou stemmen:
“Na een lang debat werd duidelijk dat de toegang tot de kabel volgens de regering wel degelijk moet kunnen leiden tot het stelselmatig en op grote schaal verzamelen en analyseren van gegevens. Dat is niet effectief. De datahooiberg wordt groter, waardoor de speld moeilijker te vinden is. Het inlichtingenproces raakt dan verstopt met data, zoals de regering zelf ook vreest. Bovendien is het niet wenselijk. Onschuldige mensen behoren niet stelselmatig op grote schaal afgeluisterd te worden. Dat is slecht voor onze rechtsstaat, voor onze economie en voor de vrijheid van mensen.”
Dezelfde Kees Verhoeven voert nu volop campagne vóór deze wet. Dezelfde wet waar hij een jaar geleden nog zo overtuigd tegen was.
Voor een groot debat in de Kamer komen oppositiepartijen vaak even samen, om te kijken wie welke onderwerpen belangrijk vindt en hoe de zaken een beetje kunnen worden verdeeld. In aanloop naar het debat over de nieuwe wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten kwamen ook de woordvoerders van D66, GroenLinks en SP bij elkaar. Maar daar viel niet zo veel meer te bespreken, omdat Kees Verhoeven kort daarvoor al twintig wijzigingsvoorstellen had ingediend. Hij had eerst de snoepjespot helemaal leeggegeten en vroeg toen aan zijn politieke vriendjes of ze met hem wilden delen.
Dit zegt iets over het optreden van Kees Verhoeven in de Tweede Kamer, maar het toont vooral de gretigheid die D66 een jaar geleden had om op dit onderwerp te scoren. De partij moest per sé het langste spreken, de meeste voorstellen doen en de hoogste toon aanslaan, om aan iedereen te laten zien dat zij – en niemand anders – de grootste tegenstanders waren van deze wet.
In de Kamer legde Verhoeven het zo uit:
“Als we de regering mogen geloven, moet deze wet hel en verdoemenis voorkomen … Maar juist dat staat allesbehalve vast, want massasurveillance vergroot de datahooiberg en deze wet maakt de datahooiberg zelfs enorm groot en dat maakt dat de speld moeilijker is te vinden … Het verzamelen van grote hoeveelheden data biedt de valse belofte dat alle nog onbekende dreigingen op tijd kunnen worden geïdentificeerd. Maar dat is dus een valse belofte, een fata morgana in een droge woestijn.”
In maart waren er verkiezingen en ging D66 regeren met VVD, CDA en ChristenUnie, drie partijen die een groot voorstander zijn van de nieuwe wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Volgens Verhoeven heeft D66 daarbij het onmogelijke weten te bereiken. In het regeerakkoord werd afgesproken:
“Van het willekeurig en massaal verzamelen van gegevens van burgers in Nederland of in het buitenland (‘sleepnet’) kan, mag en zal geen sprake zijn.”
Dat klinkt heel ferm, maar wat staat hier nou eigenlijk? Dat geheime diensten niet ‘willekeurig’ gaan afluisteren, dat lijkt me nogal logisch. Maar aan de wet zelf, waar D66 eerder zoveel kritiek op had, werd geen letter veranderd. Kajsa Ollongren, de minister van Binnenlandse Zaken, werd om opheldering gevraagd over de betekenis van deze belofte in het regeerakkoord. De D66-minister kwam met een opmerkelijke brief, waarin ze de nieuwe wet voluit verdedigde – inclusief het ‘sleepnet-karakter’ waar Kees Verhoeven zo tegen had geageerd. De enige verandering die de minister aankondigde is dat de Sleepwet na twee jaar zal worden geëvalueerd. Daarna zal het kabinet eventueel met een voorstel komen om het toezicht op de uitvoering van de wet te versterken.
De harde toezegging in het regeerakkoord bleek boterzacht: de huidige wet wordt gewoon ingevoerd – met sleepnet en al. Na twee jaar zal een evaluatie worden gehouden, maar die zal het ‘sleepnet-karakter’ van deze wet niet veranderen.
Soms heb ik wel wat met hem te doen, want het is niet fijn om Kees Verhoeven te zijn.
Ronald van Raak schreef eerder over het optreden AIVD-baas Rob Bertholee, het referendum van Alexander Pechtold en de Sleepwet van Kajsa Ollongren.
