Mark Rutte had contacten in communistisch Rusland, zo bleek vorige week tijdens een debat in de Eerste Kamer. Dat was in zijn tijd bij de JOVD, de jongeren van de VVD, die toen connecties had met de Komsomol, de jongeren van de Sovjet-Unie: “Ik ben er nog geweest. Dat was heel leuk”, zei onze premier in de Senaat. De onthulling kwam na een aanvaring met SP-senator Tiny Kox, toen die de minister-president bevroeg over zijn bewering dat de inkomensverschillen in ons land kleiner zouden worden. In de cijfers van de premier lijkt dat het geval, omdat sommige groepen met een laag inkomen er in percentage iets meer op vooruit gaan dan sommige groepen met een hoog inkomen. Tiny Kox vond echter dat we moeten kijken naar de centen, in plaats van naar procenten. Want 1 procent van 1.000 euro in de maand is 10 euro en 1 procent van 10.000 euro in de maand is 100 euro. Premier Rutte beschuldigde senator Kox vervolgens van communisme, waarop deze de premier er fijntjes op wees dat in het verleden hij níet, maar Rutte wél contacten had in Moskou.
‘Ja, dan laten we Oost-Europa even Oost-Europa en de geschiedenis de geschiedenis,’ besloot premier Rutte in de Eerste Kamer. Dat gaat echter niet lukken, want ik ben juist Fout in de Koude Oorlog aan het lezen, het veel geprezen boek van Martin Bossenbroek over Joseph Luns en Joris Ivens. Politicus Luns was ooit lid van de NSB en decennia lang minister van Buitenlandse Zaken en secretaris-generaal van de NAVO en in zijn tijd diep gehaat door ‘links’. Filmmaker Ivens was een overtuigde communist en maakte politieke propagandafilms in het Oosten, maar ook artistieke films in het Westen en was in de Koude Oorlog flink gehaat door ‘rechts’. Het is interessant om deze periode van 1945 tot 1989 te bekijken door de ogen van twee zulke uiteenlopende figuren, die dezelfde gebeurtenissen op een heel andere wijze hebben beleefd. Maar als je dit boek leest merk je ook dat de Koude Oorlog nog helemaal geen ‘geschiedenis’ is. We zagen dat ook tijdens het referendum over Oekraïne vorig jaar, waar tegenstanders werden weggezet als ‘vrienden’ van Poetin.
Ik ben ook wel eens in het communistische Oosten geweest, maar in tegenstelling tot Mark Rutte werd ik daar niet met egards ontvangen. In tegendeel, binnen een goed uur was ik opgepakt en gevangen gezet, zoals ik hier al eerder heb beschreven. Wat zou Mark Rutte destijds in Moskou hebben geleerd? Ongetwijfeld meten met twee maten. De communistische elite vond zichzelf meer gelijk dan de rest van de bevolking en graaide er dan ook flink op los. En misschien zijn opmerkelijke opvatting van democratie. In de landen in Oost Europa had je tijdens de Koude Oorlog ‘volksdemocratieën’, waarin de communistische partij als enige kon regeren, want die zou beter weten wat goed is voor de mensen. Precies de argumenten van Mark Rutte tegen het referendum, dat de premier wil afschaffen omdat burgers niet zouden kunnen beslissen over hun eigen toekomst. Tijdens de Koude Oorlog was de dictatuur dichtbij, halverwege Duitsland, in de DDR. Dat dreigende voorbeeld herinnerde ons er aan waarom we zo zuinig moeten zijn op onze eigen democratie.
Na de val van de Duitse Muur in 1989 – en de overwinning op het communisme – lijkt de democratie voor ons een gegeven. Maar als de politiek de verschillen tussen mensen laat oplopen en de zeggenschap van burgers aan banden legt, wordt het draagvlak voor de democratie uitgehold. Dinsdag komt Mark Rutte naar de Kamer om zijn begroting te verdedigen. Daar mag hij uitleggen waarom hij zo slecht zorgt voor onze democratie.
