Mark Rutte legde vorige week precies het probleem bloot van onze democratie, toen hij vertelde waarom de bevolking zich niet mag uitspreken over de afschaffing van het referendum. De premier vindt afschaffen ‘inherent logisch’, want de regering is tegen het referendum. Dit is een interessante gedachte van de premier, dat mensen ergens geen mening meer over hoeven te hebben, omdat de regering daar al een mening over heeft. Ik zie niet in hoe dat ‘logisch’ is, in ieder geval niet in een democratie. Mark Rutte zei ook dat als je een referendum zou houden over het referendum, ‘een grote meerderheid’ van de bevolking vóór afschaffing zou zijn. Nou, dat valt nog te bezien, peilingen laten juist zien dat een grote meerderheid heel graag het bestuur af en toe wil terugfluiten. In een democratie is het ook niet aan de regering om de mening van de mensen te bepalen, maar is het aan de kiezers om zélf een keuze te maken – en dat kan in een referendum. De regering heeft nu een juridische constructie bedacht om dit wettelijk recht alsnog te omzeilen. Het is wel triest: een premier die de wet naar zijn hand zet om de burgers een democratisch middel te ontzeggen, omdat hij meent dat hij beter weet wat goed is voor de mensen.
Een belangrijk argument van Mark Rutte tegen het referendum is dat problemen te ingewikkeld zouden zijn om aan de burgers voor te leggen. Ik loop nu bijna vijftien jaar rond in Den Haag en één ding heb ik hier wel geleerd, namelijk dat ook mensen op hoge posities daar niet altijd zitten omdat ze het allemaal zo goed snappen. Premier Rutte regelt de afschaffing van het referendum niet zélf, maar laat dit uitvoeren door D66. Door Kajsa Ollongren, oud-topambtenaar bij het eigen ministerie van de premier. Minister Ollongren heeft haar verdediging niet op orde, zo bleek onlangs in een interview. D66 is bovendien verdeeld, zo bleek deze week tijdens de Algemene Beschouwingen in de Eerste Kamer. Thom de Graaf laat zich niet zomaar lenen voor de coup van Rutte: ‘Waarom moet dat zo bruusk?’, vroeg de fractievoorzitter van D66, die nog lang niet overtuigd is dat zijn partij haar kroonjuweel moet inleveren. De Graaf vroeg zich in de Senaat hardop af of het niet beter zou zijn het huidige referendum te behouden: ‘Nu het beslissend correctief referendum niet doorgaat, is het raadgevend referendum wellicht een alternatief. Daar moet beter over nagedacht worden.’ Bijna alle landen in Europa hebben een referendum, behalve Bosnië en België. Straks komen wij ook weer in dat rijtje.
Mark Rutte zegt dat het referendum niet heeft gebracht wat we er van hadden verwacht. Maar we hebben nog maar één referendum gehad, over het verdrag met Oekraïne. De premier zegt ook dat het referendum heeft geleid tot veel ongenoegen, maar dat komt vooral omdat de premier zich niets aantrok van het ‘nee’ van de bevolking. Bovendien is het een schoffering om niet eerst het geplande referendum over de Sleepwet af te wachten. De premier gedraagt zich als een kleine dictator, die denkt beter te weten wat goed is voor de mensen – en er niet voor terugschrikt om daarvoor de wet naar zijn hand te zetten. Ik geloof niet dat de juridische constructie die de regering heeft bedacht ook daadwerkelijk stand zal houden. Maar ik vind vooral dat we D66-senator Thom de Graaf serieus moeten nemen, in zijn oproep dat de politiek hier beter over moet nadenken. Vandaag zal ik de Tweede Kamer vragen om een hoorzitting te organiseren met deskundigen, zodat we in het parlement een serieuze discussie kunnen voeren. Ook heb ik een debat aangevraagd met premier Rutte over zijn dubieuze optreden rondom het referendum, maar coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie houden dit tegen. Gelukkig moet de premier vóór de Kerst nog zijn begroting in de Tweede Kamer komen verdedigen. Dan kan hij het debat met ons niet meer ontlopen.
U kunt ook zelf in actie komen, door de petitie te tekenen van Meer Democratie.
