Donderdag zei ik in de Tweede Kamer dat het me verbaasde dat er zoveel aandacht was voor de Koning, ‘die zo weinig van zijn baantje maakt’. Na deze woorden gebeurde er niets. De voorzitter keek mij wat verward aan en de minister lachte me vriendelijk toe. Geen enkel Kamerlid stond op om mij te interrumperen en te zeggen dat dit niet kan. Als Ferdinand Domela Nieuwenhuis het had gehoord, zou hij erg verbaasd zijn geweest. Want juist vanwege deze woorden over Willem III was hij in 1887 veroordeeld tot een jaar eenzame opsluiting, wegens majesteitsschennis. Donderdag behandelde de Kamer een voorstel om deze speciale strafbepaling voor belediging van de Koning af te schaffen. De woorden over de Koning en zijn baantje verschenen in Recht voor Allen, het blad van Domela Nieuwenhuis. De veroordeling was voor hem persoonlijk heel vervelend, maar voor zijn politieke carrière bleek die bijzonder goed. De gevangenis werd een bedevaartplaats voor socialisten en na zijn vrijlating trok hij het hele land door, een tournee waarbij hij massa’s mensen op de been bracht. Het is ironisch dat mede dankzij deze veroordeling Domela Nieuwenhuis na de verkiezingen in 1888 de eerste socialist werd in de Kamer.
De term ‘majesteit’ heeft oorspronkelijk niets te maken met de Koning, maar komt uit het Romeinse staatsrecht. Maiestas was de macht van de Romeinse Republiek. Die mocht je niet bespotten, dat werd gezien als ondermijning van de staat. Na de Romeinse Republiek ging deze titel over op personen, op het moment dat Keizers en Koningen hun intrede deden. Wij werden pas in 1815 een Koninkrijk – daarvoor waren we eeuwenlang een republiek. De Koning werd het symbool van Nederland, die mocht je niet beledigen. In 1881 werden in de wet straffen vastgelegd – waarvan Domela Nieuwenhuis het eerste slachtoffer werd. Maar ons land is ook een democratie, waarin de burgers in vrijheid moeten kunnen spreken en de macht moeten kunnen bekritiseren. Dat vrije debat dient een hoger doel dan de gevoelens van politici, ook die van het staatshoofd. De wet voor majesteitsschennis was jarenlang een dode letter, maar de laatste jaren wordt de wet toch weer van stal gehaald. In mei 2015 dreigde een activist die ‘F*** de Koning’ riep te worden veroordeeld, maar na protest ging deze zaak niet door. D66-Kamerlid Verhoeven heeft nu het initiatief genomen om de bijzondere straf voor belediging van de majesteit alsnog ongedaan te maken.
Domela Nieuwenhuis had veel te verliezen toen hij het vrije woord wilde verdedigen, deze socialist verloor zijn eigen vrijheid en belandde in de gevangenis. Maar hij werd ook een politieke martelaar en mede dankzij zijn optreden gekozen in de Tweede Kamer, waar hij de belangen verdedigde van gewone boeren en arbeiders, van wie de stem tot dan toe in het parlement niet werd gehoord. Het moedige optreden van Domela Nieuwenhuis staat in schril contrast met veel hedendaagse verdedigers van het vrije woord, zoals Thierry Baudet. Die tegenwoordig alle vrijheid hebben om hun ideeën te uiten en de macht te bekritiseren, maar erg in de kramp schieten als ze zelf onderwerp worden van kritiek. Baudet startte eerder een petitie om belediging uit het wetboek van strafrecht te schrappen, maar doet nu zélf aangifte omdat hij zich beledigd voelt. Domela was een strijder voor het vrije woord voor iedereen, ook voor zijn tegenstanders. Daar kunnen de zelfverklaarde martelaren van nu wel een voorbeeld aan nemen. Politiek hoort niet in de rechtszaal, maar in het parlement. Daar heeft Baudet alle mogelijkheden om met iedere politicus het debat aan te gaan. Een moedige politicus zoekt de hitte van het debat, niet de beschutting van de toga.
