Kajsa Ollongren is een edele dame, die houdt van Brabantse gezelligheid en bekend staat als een gedegen bestuurder. Net wat we nodig hebben, als minister van Binnenlandse Zaken. Als lid van de oppositie had ik heel weinig te zeggen over het regeerakkoord, maar dat geldt opmerkelijk genoeg ook voor deze D66-minister. Het regeerakkoord werd uit onderhandeld door partijleider Pechtold en zijn secondant Koolmees – en ook enkele fractiespecialisten mochten een inbreng leveren. Daarna werd Ollongren gevraagd of zij minister wilde worden en nu moet zij plannen gaan uitvoeren die anderen voor haar hebben bedacht. Dat is niet zo eerlijk. Daarom wil ik voorstellen dat elke minister de mogelijkheid krijgt om één voorstel uit het regeerakkoord te schrappen, omdat het niet is uit te voeren. Ik heb ook wel een suggestie voor deze minister, dat is het kabinetsvoorstel om het referendum weer af te schaffen. Als ik D66-minister was, zou ik daar niet aan beginnen. Je staat namelijk te kijk, als je de geschiedenis ingaat als de D66’er die ons land niet democratischer maakte, maar juist een democratisch recht de nek omdraaide. Het voorstel is ook onuitvoerbaar, omdat de wet om het referendum af te schaffen vast en zeker onderwerp zal worden van een referendum.
In het debat vorige week over de regeringsverklaring werd duidelijk wat in maart de strategie zal worden van de regeringspartijen in het referendum over de nieuwe Sleepwet. Zij willen niet zozeer een discussie voeren over de noodzaak en effectiviteit van deze wet, maar gaan vooral proberen om de tegenstanders verdacht te maken: als je vóór dit referendum bent, zou je ook verantwoordelijk zijn voor aanslagen. Arjen Lubach muntte voor deze houding in zijn tv-programma de prachtige term ‘terreurschwalbe’. Maar laten we dit dreigement even beschouwen als een argument, dan is het de vraag of het massaal binnenhalen van gegevens van onschuldige burgers noodzakelijk en effectief is voor het voorkomen van aanslagen en het bestrijden van terrorisme. Die discussie heb ik ook in de Tweede Kamer proberen te voeren, tijdens de behandeling van de nieuwe wet voor de geheime diensten, waar het nieuwe sleepnet een onderdeel van is. In het parlement bleek het moeilijk om deze discussie te voeren, omdat de woordvoerders van de meeste partijen zich ook hier beperkten tot terreurschwalbe, waardoor elke kritiek verdacht werd gemaakt. D66’er Kees Verhoeven ageerde destijds wél flink tegen de Sleepwet, maar ontkent nu ineens dat die sleepfunctie überhaupt bestaat.
De Nederlandse regering was in het verleden altijd tegen het massaal verzamelen van gegevens van onschuldige burgers. CDA-minister Ernst Hirsch Ballin stelde in september 2010 in de Tweede Kamer: ‘Ongericht exploiteren van enorme databestanden is niet zinvol.’ Ook de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid waarschuwde vorig jaar dat het doorzoeken van al die gegevens niet echt effectief is voor terreurbestrijding: ‘Omdat elke terroristische aanslag uniek is, is het nagenoeg onmogelijk om een goed profiel te maken.’ In de Verenigde Staten heeft de geheime dienst NSA al jarenlang ervaring met het massaal binnenhalen van gegevens van burgers, maar ook daar groeide de kritiek. De FBI moest na een onderzoek toegeven dat de werkwijze van de NSA niet bewijsbaar heeft bijgedragen aan het voorkomen van aanslagen. Ik wil u ook graag wijzen op hoogleraar Beatrice de Graaf, een vooraanstaand lid van de ChristenUnie, die stelt dat je terrorisme niet zozeer bestrijdt met data, maar vooral met mensen. Of wat dacht u van een onderzoek van de Raad van Europa, onder leiding van niemand minder dan CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt? Die bevestigt dat uit onafhankelijk onderzoek in de VS is gebleken dat massasurveillance ‘vermoedelijk niet heeft bijgedragen aan het voorkomen van terroristische aanslagen, in tegenstelling tot hetgeen werd beweerd door hoge inlichtingenofficieren’. Tegen CDA-leider Sybrand Buma zou ik willen zeggen: luister toch eens naar Pieter Omtzigt!
Volgende week gaan we ik de Tweede Kamer voor het eerst in debat met de nieuwe minister Ollongren, bij de behandeling van de begroting. Ik heb een advies voor haar. Behoud het huidige referendum en stop met die Sleepwet. Twee zaken die haar na aan het hart zullen liggen. En die haar ministerschap een ook stuk eenvoudiger zullen maken.
