Tijdens de campagne over de Sleepwet vergeleek Mark Rutte het referendum met ‘kantklossen’, een vrijblijvende vorm van vrijetijdsbesteding. Het was een opmerking uit hoogmoed, omdat de premier er van overtuigd was dat hij het referendum toch wel zou winnen. Maar Nederland zei ‘nee’ tegen de premier. Ik was wel benieuwd hoe Rutte deze uitslag weer recht wilde klossen en nodigde de premier daarom uit voor het debat over het referendum. Maar Rutte ontliep dat Kamerdebat, hij ging veel liever op handelsreis naar China. Het typeert de man, dat hij liever de belangen verdedigt van multinationals in China, dan dat hij verantwoording aflegt over zijn politiek in de Kamer. Aan zijn prioriteiten herken je de politicus. Het was minister Ollongren die weer voor de premier de kastanjes uit het vuur moest halen. Zij kwam in de Kamer uitleggen dat het kabinet dit keer écht recht wilde doen aan het ‘nee’ van de kiezers, maar moest ook toegeven dat de Sleepwet volgende maand gewoon wordt ingevoerd, zonder dat aan deze wet ook maar één letter wordt veranderd. Een slecht verhaal, waar tot mijn grote verbazing niet alleen de coalitiepartijen, maar ook een aantal oppositiepartijen (GroenLinks en PvdA) zich graag tevreden mee stelden.
Denkend aan de afwezige premier moest ik terugdenken aan een bezoek van een aantal leden van het Chinese Volkscongres. Op een dinsdagmiddag tijdens het Vragenuurtje zaten die opeens achter ons, op de plaatsen voor speciale gasten. Deze mensen zaten daar wat ongemakkelijk en verwonderd om zich heen te kijken. Die verwondering werd niet minder toen ik naar ze toe liep om even handen te schudden. Bij het Chinese Volkscongres moet ik vooral denken aan duizenden mensen die, netjes in het gelid, urenlang stil zitten te luisteren naar lange toespraken van de regering, om vervolgens precies te stemmen wat die regering wil. Ik probeerde me voor te stellen hoe deze Chinezen ons parlement moeten ervaren. Lopend naar de zaal kom je eerst langs de ‘patatbalie’, die zo heet omdat de Kamerleden hier hun politieke nieuwtjes proberen te slijten aan de parlementaire journalisten. Vooral op dinsdag tijdens het Vragenuurtje is het daar een drukte zonder belang, met camera’s die om de Kamerleden zwermen en journalisten die van de ene naar de andere minister rennen, die in of uit de Kamer loopt. Ook ín de Kamer lieten we ons tijdens dit Vragenuurtje niet van onze beste kant zien. Op het spreekgestoelte stond een Kamerlid zich boos te maken op een minister, die maar half zat te luisteren. Elders in de zaal stonden Kamerleden met elkaar te kletsen en liepen mensen telkens in en uit naar de wandelgangen, waar Kamerleden nieuwtjes stonden uit te wisselen en dealtjes stonden te sluiten. Hoe leg je deze democratie uit aan Chinese communisten?
Rutte ging naar China om zaken te doen, dit land zal in de toekomst de VS voorbij streven als belangrijkste economie van de wereld. Het land heeft nu al de meeste miljardairs (meer dan 600 Chinezen hebben meer dan een miljard dollar – in de Verenigde Staten zijn dat er ongeveer 550). Maar China is ook een communistische dictatuur. Die miljardairs hebben daar geen enkel probleem mee, zij zijn gewoon lid van de communistische partij. Een groot deel van hen (meer dan 100) zit vrolijk in het Chinese Volkscongres, dat daarmee het rijkste parlement is in de wereld. China kent ook vele miljoenen armen, die moeten zien te overleven van minder dan 300 dollar per jaar. Rutte is een liberaal, die gelooft dat meer handel zal leiden tot meer vrijheid. Maar de rijkdom heeft in China niet alleen geleid tot grotere verschillen, maar ook tot minder vrijheid. De Chinese staat registreert bijna alles van mensen. Met wie ze contact hebben en hoe vaak ze hun familie bezoeken. Welke websites ze bezoeken en wat ze online bestellen. Zelfs of ze hun rekeningen op tijd betalen, of roken in de trein. Op basis van hun gedrag krijgen de mensen van de staat een cijfer, in een ‘sociaal kredietsysteem’, dat bepaalt wie in de toekomst wel of niet mag reizen, wie toegang krijgt tot sociale voorzieningen, of wie een baan kan krijgen. Ik hoop dat Mark Rutte in China een democratische les heeft geleerd. Over hoe blij wij mogen zijn met onze vrije democratie. En hoe belangrijk het daarin is om je als leider altijd te verantwoorden, zeker als de bevolking ‘nee’ tegen je zegt.
Ronald van Raak schreef eerder over de bizarre verdediging van Mark Rutte van de Sleepwet, zijn opmerkelijke contacten in communistisch Rusland en zijn onnavolgbare opvattingen over het referendum.
