Aanslagen voorkomen doe je door gericht terroristen te volgen en salafistische netwerken te ontmantelen. Het met een sleepnet massaal binnenhalen van gegevens van onschuldige burgers helpt daarbij niet. Informatie van alle Nederlanders kan straks worden gedeeld met de geheime diensten van andere landen. Ook gegevens die helemaal niet zijn geanalyseerd en waarvan we dus ook niet weten of die tegen onze burgers kunnen worden gebruikt. De nieuwe wet op de geheime diensten gaat gelden voor alle mogelijke technologieën die in de toekomst zullen worden ontwikkeld. Zonder dat de Tweede Kamer dat weet of daarvan op de hoogte wordt gebracht. Dit zijn slechts enkele argumenten tegen de Sleepwet, een wet die volgens het kabinet geen ‘Sleepwet’ mag heten. Bij het opstellen van de wet sprak de regering nog van ‘ongerichte kabel-gebonden interceptie’. Dat is niets anders dan het massaal verzamelen van gegevens van burgers. Maar omdat dit niet zo erg populair klinkt, maakte toenmalig PvdA-minister Plasterk daar maar ‘doelgericht’ van. Na een kritische internet-consultatie werd het plotseling weer anders: een ‘onderzoeks-opdracht-gerichte interceptie’. Dit is een gegoochel met woorden, wat moet verdoezelen wat deze wet in werkelijkheid is: namelijk gewoon een ‘Sleepwet’.
Woensdag werd bekend dat het referendum over de Sleepwet definitief doorgaat. Op deze dag begonnen in de Kamer ook de algemene beschouwingen. In de dagen voorafgaand aan dit debat was het referendum onderwerp geworden van politiek getouwtrek. Premier Rutte zei dat hij zal vasthouden aan de Sleepwet, ongeacht de uitslag van het referendum. D66 ontkende gewoonweg dat sprake is van een Sleepwet. Buma zei dat hij dit referendum niet wilde beschouwen als een ‘echt referendum’. Dit was dezelfde Buma die na het Oekraïne-referendum nog had gezegd dat je de uitslag van een referendum altijd moet respecteren: ‘Doe je dat niet, dan oogst je nog meer verlies van vertrouwen in de politiek en nog meer cynisme.’ Ook de nieuwe VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff toonde openlijk zijn minachting voor het referendum, dat hij hetzelfde noemde als ‘elke avond vet eten en veel Netflixen’. Ook D66-leider Pechtold kwam met een opmerkelijke redenering: omdat het bindend referendum in de Kamer niet meer kan rekenen op een meerderheid, moet het kabinet nu ook het raadgevend referendum maar afschaffen. Een cynische opmerking, omdat D66 zelf de steun voor haar eigen wet voor een bindend (‘correctief’) referendum heeft ingetrokken. Waarna ik zelf die wet in de Tweede Kamer moest verdedigen.
Waar ik nog het meeste van schrok was het argument dat voorstanders van het referendum verantwoordelijk zouden zijn voor aanslagen, een opvatting die het meest pregnant werd verwoord door Gert-Jan Segers. Deze leider van de ChristenUnie – en kleinste partner in de nieuwe coalitie – beschuldigde (in een debat met Geert Wilders) de voorstanders van het referendum dat zij ‘heel veel uit te leggen hebben’ als er in ons land ooit een grote aanslag zou worden gepleegd. Het is wel een herkenbaar patroon. Tijdens het referendum over de Europese Grondwet werd gedreigd dat een ‘nee’ zou leiden tot een oorlog. Tijdens het Oekraïne-referendum werden tegenstanders steevast weggezet als vrienden van Poetin. Ook deze keer zal het debat niet alleen gaan over de effectiviteit en de veiligheid van de wet, maar zullen voorstanders van de Sleepwet komen met de meest vreselijke verdachtmakingen. Toch is het debat in de Kamer niet voor niets geweest. Donderdagavond diende Emile Roemer in de Kamer een motie in die de regering opriep om de uitslag van het referendum wél serieus te nemen. Tegen onze verwachting in besloot de premier om die motie over te nemen – waarmee hij nadrukkelijk inging tegen de opmerkingen van CDA’er Buma dat dit referendum over de Sleepwet ‘geen echt referendum’ zou zijn.
De bevoegdheid om massaal gegevens binnen te halen (het ‘sleepnet’) is maar een onderdeel van de nieuwe wet voor de geheime diensten. Toenmalig minister Plasterk wilde deze wet in januari laten ingaan, dus nog vóórdat in maart volgend jaar het referendum zal worden gehouden. Minister Ollongren liet woensdag echter weten dat zij het ‘sleepdeel’ van de wet pas in mei in werking zal laten treden. Dat betekent dat we in maart niet stemmen over een wet die al inwerking is, maar een die we nog gemakkelijk kunnen veranderen. Ik hoop dat het een goed en een eerlijk referendum wordt. De afgelopen dagen zagen we in de Kamer hoe de propagandaoorlog alweer lijkt begonnen. Ik heb er echter vertrouwen in dat we straks met de bevolking een discussie kunnen voeren op basis van argumenten.
